Nowość w polskim prawie: Jakie są zasady tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy?
Sukcesja w firmach rodzinnych – w końcu pojawiły się korzystne zapisy i zmiany prawa dla przedsiębiorców i rodzinnych biznesów, których mamy przecież w Polsce najwięcej.
Zmiana ustawy o podatku od spadków i darowizn w związku z art. 66 ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej.
Zarządzanie przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy
Z dniem 25.11.2018 weszła w życie ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Ustawa reguluje zasady tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy, który we własnym imieniu wykonywał działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) oraz kontynuowania działalności gospodarczej wykonywanej z wykorzystaniem tego przedsiębiorstwa. Ustawa wprowadza m. in. zmiany w przepisach ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Do tej pory nie było żadnych przepisów
Zmiany pozwalają zadbać o przyszłość firmy poprzez ułatwienie następcom prawnym płynnego kontynuowania działalności po śmierci przedsiębiorcy. Dotychczas nie było to możliwe, bowiem firma przestawała istnieć wraz ze śmiercią przedsiębiorcy, co miało negatywny wpływ i nastręczało wielu problemów zwłaszcza w przypadku biznesów rodzinnych.
Zarząd sukcesyjny polega na tymczasowym kierowaniu przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy przez osobę, która będzie odpowiedzialna za prowadzenie spraw przedsiębiorstwa takich jak umowy z pracownikami, kontakty z kontrahentami, sprawy podatkowe, ZUS, do czasu uregulowania formalności spadkowych.
Taki zarząd może trwać 2 lata po śmierci przedsiębiorcy, lecz z ważnych powodów sąd może przedłużyć ten okres do 5 lat. Ustawa przewiduje również przypadki wcześniejszego wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego.
Wniosek o zarządcę sukcesyjnego online
1/ Wskazanie nowej osoby
Od 25.11.2018 r. przedsiębiorca wpisany do CEIDG może wskazać i samodzielnie zgłosić online (bezpłatnie i bez zbędnych formalności) zarządcę sukcesyjnego, który będzie prowadził sprawy firmy do czasu załatwienia formalności spadkowych. W takim przypadku zarządca sukcesyjny rozpoczyna pełnienie swej funkcji z chwilą śmierci przedsiębiorcy.
2/ Powołanie nowej osoby
Druga możliwość ustanowienia zarządcy sukcesyjnego to powołanie przez osoby uprawnione w ciągu dwóch miesięcy po śmierci przedsiębiorcy. Jednakże wówczas musi się to odbyć z udziałem notariusza, wymaga więcej formalności i wiąże się z dodatkowymi kosztami.
W razie powołania zarządcy sukcesyjnego potrzebny jest dokument w formie pisemnej zawierający oświadczenie o powołaniu zarządcy sukcesyjnego oraz zgodę zarządcy na pełnienie tej funkcji, a następnie zgłoszenie (wpis) zarządcy do CEIDG. Przy zgłaszaniu zarządcy sukcesyjnego do CEIDG nie trzeba dołączać oświadczenia o powołaniu zarządcy oraz o zgodzie na pełnienie tej funkcji, bowiem wystarczy, że we wniosku o wpis zarządcy sukcesyjnego do CEIDG złoży się oświadczenie (pod rygorem odpowiedzialności karnej), że stosowna zgoda została udzielona.
Ustawa przewiduje, iż zarządcą sukcesyjnym może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, może być nim np. jeden ze spadkobierców przedsiębiorcy bądź prokurent, przy czym sam nie musi mieć statusu przedsiębiorcy. Ważne jest jednak, aby wobec osoby, która ma być zarządcą, nie orzeczono zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.
Zarządca rezerwowy
Przedsiębiorca może wyznaczyć zarządcę „rezerwowego” na wypadek, gdyby powołany w pierwszej kolejności zarządca sukcesyjny zrezygnował z pełnienia tej funkcji lub nie mógł jej pełnić.
Do praw i obowiązków zarządcy sukcesyjnego należą:
- posługiwanie się w obrocie NIP-em i firmą (nazwą) przedsiębiorcy z oznaczeniem „w spadku”,
- samodzielne zarządzanie przedsiębiorstwem w spadku w sprawach bieżących,
- działanie w imieniu własnym, lecz na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, bowiem to oni odpowiadają za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku.
- wykonywanie praw i obowiązków pracodawcy oraz umów związanych z przedsiębiorstwem,
- korzystanie z firmowego konta przedsiębiorcy,
- rozliczanie podatków na takich zasadach jak przedsiębiorca,
- regulowanie zobowiązań,
- udział w procesach cywilnych i innych postępowaniach.
Brak odpowiedzialności zarządcy za długi firmy i wynagrodzenie z umowy zlecenia
Istotne jest to, że zarządca nie ponosi odpowiedzialności za cywilnoprawne zobowiązania zaciągnięte na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku, nie odpowiada osobistym majątkiem za długi firmy, jednakże ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania swoich obowiązków. W niektórych sytuacjach może odpowiadać za zobowiązania podatkowe i ZUS – jeśli egzekucja z innych źródeł będzie bezskuteczna. Może też pobierać wynagrodzenie przy zastosowaniu przepisów o zleceniu.
Zarządca sukcesyjny po ustanowieniu powinien w pierwszej kolejności sporządzić i złożyć przed notariuszem inwentarz przedsiębiorstwa w spadku.
Brak podatku od spadków i darowizn
Od chwili wejścia w życie wspomnianej ustawy spadkobiercy (w tym zapisobiercy windykacyjni) przedsiębiorstwa są zwolnieni z podatku od spadków i darowizn przy łącznym spełnieniu dwóch warunków:
- zgłoszenie nabycia spadku naczelnikowi urzędu skarbowegow ciągu 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu, które stwierdza nabycie spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego,
- nabyte przedsiębiorstwo będzie prowadzone przez co najmniej 2 lata, przy czym dwuletni okres prowadzenia przedsiębiorstwa będzie zachowany także wtedy, gdy przedsiębiorstwo zostanie w całości wniesione jako wkład do spółki, a objęte w zamian udziały lub akcje nie zostaną zbyte przez 2 lata.
Z kolei nabywcom z kręgu najbliższej rodziny nadal przysługuje zwolnienie z podatku od spadków i darowizn po zgłoszeniu nabycia do urzędu skarbowego bez konieczności prowadzenia przedsiębiorstwa przez co najmniej 2 lata.
Sandra Grzywocz-Nowak – adwokat
Podstawa prawna:
- Ustawa z dn. 05.07.2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej – Dz.U. z 2018 r. poz. 1629.
- Ustawa z dn. 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn – Dz.U. z 2018 r. poz. 644 z późn. zm.
Źródło: biznes.gov.pl
oprac. \m/ \mos/
