Jakie dokumenty należy przedłożyć w KRUS, by można było wliczyć do stażu pracy okresy pracy w gospodarstwie rolnym?
„Pracownica złożyła do działu kadr z KRUS zaświadczenie, że podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników:
– w okresie 01.07.2011 r. do 16.06.2014 r. – z mocy ustawy w zakresie emerytalno-rentowym oraz wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim jako rolnik małżonka,
– 17.06.2014 r. do 16.06.2017 r. z mocy ustawy w zakresie emerytalno-rentowym oraz wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim jako rolnik małżonka sprawujący opiekę nad dzieckiem. Czy związku z tym można ten okres zaliczyć jej do stażu pracy, a tym samym nabycia prawa do większego wymiaru urlopu wypoczynkowego zgodnie z przepisami?”
Ustawą o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (dalej: u.staż.pr.), umożliwiono zaliczanie do pracowniczego stażu pracy trzy okresy pracy w gospodarstwie rolnym: okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka; przypadające przed dniem 01.01.1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem oraz przypadające po dniu 31.12.1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.
Dodatkowo należy podkreślić, że w związku ze wejściem w życie z dniem 01.07.1990 r. zmian w przepisach dotyczących ubezpieczenia społecznego rolników, trzeci okres pracy w gospodarstwie rolnym, jako domownik, należy rozbić na dwa podokresy. Z uwagi na obszerność tematu konieczne będzie skupienie się na omówieniu zagadnienia pod kątem pytania.
Przede wszystkim podkreślić należy, że dostarczenie samego zaświadczenia KRUS nie może uprawniać do wliczenia stażu pracy w gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy. W zależności od tego, który okres chcemy udowadniać należy dostarczyć dodatkowe dokumenty. Jak wynika z opisanego stanu faktycznego, w przedmiotowej sytuacji należy przeanalizować, w jaki sposób udowodnić pracę w indywidualnym gospodarstwie prowadzonym przez współmałżonka (art. 1 ust. 1 pkt 1 u.staż.pr.).
Teoretycznie okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym potwierdzane są na wniosek zainteresowanej osoby przez właściwy urząd gminy, wydając zaświadczenie do przedłożenia w urzędzie pracy (art. 3 ust. 1 ww. ustawy). Jednak w praktyce urzędy gminy bardzo rzadko posiadają dokumenty pozwalające na wydanie takiego zaświadczenia, wtedy pracownik jest zawiadamiany o tej okoliczności na piśmie. W takim przypadku okresy pracy w gospodarstwie rolnym mogą być udowodnione zeznaniami co najmniej dwóch świadków zamieszkujących w tym czasie (o którego zaliczenie się ubiegamy) na terenie, na którym jest położone to gospodarstwo rolne (art. 3 ust. 3 u.staż.pr.). W praktyce zeznania świadków są najczęściej odbierane przez pracownika urzędu gminy, na terenie której znajdowało się gospodarstwo. Jest wskazane, aby świadkami były osoby zamieszkujące w bliskim sąsiedztwie zainteresowanego (lub jego rodziców lub dziadków, w przypadku objęcia gospodarstwa na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 2 cyt. ustawy). Takie osoby będą miały najlepszą wiedzę, będą w sposób najdokładniejszy potrafiły wskazać niezbędne szczegóły do wliczenia pracy w gospodarstwie rolnym świadczonej przez zainteresowanego. Spisanie zeznań świadków przez pracownika urzędu gminy jest czynnością urzędową, zwolnioną z opłaty skarbowej na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 1 lit. „f” ustawy z dn. 16.11.2006 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. Nr 225, poz. 1635 z późn. zm.), [por. wyrok NSA z dn. 23.09.1993 r., sygn. akt: SA/Gd 814/93, Glosa 1998, nr 1, s. 35].
Kolejno należy udowodnić, że grunty prowadzone przez współmałżonka były gospodarstwem rolnym oraz że małżonek faktycznie prowadził gospodarstwo. Tu pomocne okazać może się zaświadczenie KRUS i zeznania świadków.
Aktualnie definicja gospodarstwa rolnego znajduje się w art. 553 ustawy Kodeks cywilny. Zgodnie z nią gospodarstwo rolne to grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, (wyrok SN z dn. 05.02.1998 r., sygn. akt: I PKN 511/97, OSNAP 1999, nr 1, poz. 19, LEX nr 34483; por. wyrok SN z dn. 15.06.1999 r., sygn. akt: II UKN 688/98, OSNP-wkł. 1999, nr 18, s. 1, LEX nr 37285). Zgodnie z poglądem doktryny należy przeanalizować również, czy dane grunty mogą stanowić gospodarstwo rolne pod względem obszaru posiłkując się przepisami ustawy o podatku rolnym tj. aktualnie posiadają powierzchnię 1 ha lub 1 ha przeliczeniowego. (T. Śmiśniewicz-Podgórska, Praca na roli, s. 14) W tym celu można przedłożyć np. zaświadczenie o opłacaniu podatku rolnego. Na zaświadczeniu takim znajduje się informacja o wielkości gruntów.
Mimo braku wymaganej dla gospodarstwa rolnego powierzchni okresy prowadzenia działu specjalnego produkcji rolnej (np. szklarnie, kwiaty, grzyby) mogą zostać uwzględnione do stażu pracowniczego. (T. Śmiśniewicz-Podgórska, Praca w indywidualnym gospodarstwie rolnym a staż pracowniczy, Sł. Prac. 1995, nr 5, s. 14; T. Śmiśniewicz-Podgórska, Praca na roli, s. 14).
Dodatkowo należy udowodnić również prowadzenie gospodarstwa przez współmałżonka- rolnika. „Do takich wniosków można dojść zwłaszcza na podstawie zeznań świadków, gdy praca wykonywana była osobiście przez rolnika lub przy pomocy innych osób, np. członków rodziny, posiadane gospodarstwo rolne odpowiadało minimalnym normom obszarowym przewidzianym w przepisach kodeksu, ziemia wykorzystywana była do produkcji roślinnej czy zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej” (T. Śmiśniewicz-Podgórska, Nieruchomość rolna, gospodarstwo rolne a ustawa o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu, Sł. Prac. 1992, nr 4, s. 8).
Kończąc, podkreślenia wymaga, że nie każda pomoc współmałżonka może być wliczona do pracowniczego stażu pracy. Zgodnie z orzecznictwem „współuczestniczy z małżonkiem w prowadzeniu gospodarstwa w rozumieniu przepisów ustawy o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy ten małżonek, który w sposób istotny przyczynia się do funkcjonowania tego gospodarstwa, przy czym nie ma znaczenia prawnego, czy gospodarstwo wchodzi do wspólności ustawowej, czy też stanowi odrębny majątek drugiego z małżonków. Z tego względu praca lub zwykłe czynności związane z prowadzeniem gospodarstwa wprawdzie nie muszą mieć charakteru pracy fizycznej i mogą polegać na zarządzaniu gospodarstwem, ale to zarządzanie gospodarstwem powinno wówczas mieć charakter zawodowej, stałej, osobistej i realizującej interesy zarządzającego działalności rolniczej i to takie czynności, bez których funkcja gospodarstwa nie mogłaby być zrealizowana.” (Zob. wyrok WSA w Opolu z dn. 07.04.2009 r., sygn. akt: II SA/OP 27/09).
Zasadniczo, pracownica mogłaby donieść również kopię aktu małżeństwa oraz dokumentu potwierdzającego tytuł prawny małżonka do prowadzonego gospodarstwa, jednak z uwagi na wskazanie w zaświadczeniu KRUS, że jest małżonką rolnika, nie powinno być ono konieczne. Odnosząc się do samego zawarcia małżeństwa należy podkreślić, że nie można wliczyć do pracowniczego stażu w gospodarstwie pracy w gospodarstwie rolnym konkubenta. Zawarcie związku małżeńskiego, zgodnie z obowiązującą ustawą jest konieczne.
Konkludując, samo przedłożenie zaświadczenia z KRUS o ubezpieczeniu jako małżonek rolnika nie wystarczy aby wliczyć okres pracy w gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy. Należy przedłożyć dodatkowe dokumenty.
Ewa Gębka – aplikantka radcowska
Kancelaria Filipek & Kamiński sp.k. Lublin
Podstawa prawna:
- Ustawa z dn. 20.07.1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy – Dz.U. z 1990 r. Nr 54, poz. 310.
- Ustawa z dn. 23.04.1964 r. Kodeks cywilny – tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 z późn. zm.
- Ustawa z dn. 15.11.1984 r. o podatku rolnym – Dz.U. z 2016 r. poz. 617 ze zm.
