Postępowanie z zakresu prawa pracy pomimo swego wyodrębnienia w ramach procedury cywilnej, gwarantuje stronom realizację zasady dochodzenia roszczeń w trybie co najmniej dwuinstancyjnym. Celowi temu służą odpowiednie środki odwoławcze określone w części ogólnej k.p.c.
Podstawowymi środkami odwoławczymi w sprawach z zakresu prawa pracy są: apelacja, zażalenie oraz kasacja. W określonych sytuacjach strona postępowania może również złożyć sprzeciw lub wnieść zarzuty.
Apelacja
Apelacja stanowi najczęściej stosowany środek wykorzystywany w celu kontroli orzeczeń organów sądowych niższego szczebla. Procedura apelacyjna polega na sprawdzeniu przez sąd wyższego stopnia zasadności orzeczenia wydanego przez sąd niższej instancji, co następuje w toku rozprawy, podczas której przeprowadza się analizę całokształtu okoliczności danej sprawy.
Dopuszczalność wniesienia apelacji oraz wymagany termin
Od wyroku sądu I instancji przysługuje apelacja do sądu II instancji. Apelację od wyroku sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgowy, a od wyroku sądu okręgowego jako I instancji – sąd apelacyjny.
Wymogi formalne apelacji
Apelacja powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego, a ponadto zawierać:
- oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości czy w części,
- zwięzłe przedstawienie oraz uzasadnienie zarzutów,
- powołanie, w razie potrzeby, nowych faktów i dowodów oraz wykazanie, że ich powołanie w postępowaniu przed sądem I instancji nie było możliwe albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później,
- wniosek o zmianę lub o uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany bądź uchylenia.
Odrzucenie apelacji
Sąd I instancji odrzuci na posiedzeniu niejawnym apelację wniesioną po upływie przepisanego terminu lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również apelację, której braków strona nie uzupełniła w wyznaczonym terminie.
Sąd II instancji odrzuca apelację (na posiedzeniu niejawnym), jeżeli uległa ona odrzuceniu przez sąd I instancji.
Apelację sporządzoną przez adwokata lub radcę prawnego, niespełniającą wymogów formalnych określonych w k.p.c. sąd I Instancji odrzuca bez wzywania do usunięcia braków, zawiadamiając o tym właściwy organ samorządu zawodowego, do którego należy pełnomocnik.
Rozpoznanie sprawy w granicach apelacji
Sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Sąd II instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w I instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym.
Niedopuszczalność uchylenia lub zmiany wyroku na niekorzyść strony wnoszącej oraz oddalenie apelacji
Sąd nie może uchylić lub zmienić wyroku na niekorzyść strony wnoszącej apelację, chyba że strona przeciwna również wniosła apelację (art. 384 k.p.c.).
Zgodnie z art. 385 k.p.c. sąd II instancji oddala apelację, jeżeli jest ona bezzasadna.
Uwzględnienie apelacji
Uwzględnienie apelacji przez sąd II instancji skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku i wydaniem przez ten sąd orzeczenia co do istoty sprawy.
W razie stwierdzenia nieważności postępowania sąd II instancji uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Jeżeli pozew ulega odrzuceniu albo zachodzi podstawa do umorzenia postępowania – sąd II instancji uchyla wyrok oraz odrzuca pozew lub umarza postępowanie.
Poza ww. wypadkami sąd II instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd I instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania sądowego w całości.
Uzasadnienie wyroku
Sąd II instancji uzasadnia z urzędu wyrok oraz postanowienie kończące postępowanie w sprawie. W sprawach, w których apelację oddalono, uzasadnienie sporządza się tylko wówczas, gdy strona zażądała doręczenia jej wyroku z uzasadnieniem.
Wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia
W przypadku wniesienia skargi kasacyjnej, gdyby na skutek wykonania wyroku stronie mogła być wyrządzona niepowetowana szkoda, sąd II instancji może wstrzymać wykonanie zaskarżonego orzeczenia do czasu ukończenia postępowania kasacyjnego lub uzależnić wykonanie tego orzeczenia – a w razie oddalenia apelacji także orzeczenia sądu I instancji – od złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Zabezpieczenie może również polegać na wstrzymaniu wydania powodowi sum pieniężnych po ich wyegzekwowaniu od pozwanego.
