Czy braki w dokumentacji przebiegu nauczania, tj. w dziennikach lekcyjnych, arkuszach ocen, księdze uczniów i protokołach rady pedagogicznej, w szkole niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej, stwierdzone przez organ dotujący, są właściwą podstawą do rozstrzygnięcia kwestii zwrotu dotacji nienależnie pobranej? Czy w takiej sytuacji o braku wypełniania zobowiązania, o którym mowa w art. 82 ust. 2 pkt 6 ustawy o systemie oświaty, rozstrzyga kurator na wniosek lub zawiadomienie organu dotującego i dopiero jego decyzja jest podstawą do dalszego działania?
Na wstępie warto przypomnieć, że podmiotami uprawnionymi do założenia szkoły niepublicznej są zarówno osoby fizyczne, jak i prawne, o czym mowa wart. 82 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.). Osoby fizyczne i prawne mogą założyć szkołę niepubliczną po uzyskaniu wpisu do ewidencji, która jest prowadzona przez jednostkę samorządu terytorialnego. Treść zgłoszenia do ewidencji przewiduje z kolei art. 82 ust. 2 ww. ustawy. Powinno ono zawierać:
1) dane osoby zamierzającej prowadzić szkołę, jej siedzibę lub miejsce zamieszkania;
2) określenie typu i rodzaju szkoły oraz daty rozpoczęcia jej funkcjonowania;
3) podanie adresu szkoły oraz informację o warunkach lokalowych zapewniających możliwość prowadzenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych i realizację innych zadań statutowych, a w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe – możliwość praktycznej nauki zawodu, oraz bezpieczne i higieniczne warunki nauki i pracy;
4) statut szkoły;
5) dane dotyczące kwalifikacji dyrektora i pracowników pedagogicznych, przewidzianych do zatrudnienia w szkole; dyrektor placówki niepublicznej nie musi być wyłoniony w konkursie;
6) zobowiązanie do przestrzegania wymagań określonych w art. 7 ust. 3 ustawy, których spełnienie jest niezbędne do uzyskania uprawnień szkoły publicznej (w przypadku szkoły podstawowej oraz gimnazjum, a także w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej ubiegającej się o nadanie uprawnień szkoły publicznej z dniem rozpoczęcia działalności);
7) dane niezbędne do wpisania szkoły do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON).
Szkoła niepubliczna może uzyskać uprawnienia szkoły publicznej, jeśli spełni wymagania wymienione w art. 7 ust. 3 tejże ustawy. Należą do nich:
1) realizowanie programów nauczania uwzględniających podstawy programowe wymienione w art. 7 ust. 1 pkt 4 lit. a ustawy o systemie oświaty;
2) realizowanie zajęć edukacyjnych w cyklu nie krótszym oraz w wymiarze nie niższym niż łączny wymiar obowiązkowych zajęć edukacyjnych określony w ramowym planie nauczania szkoły publicznej danego typu;
3) stosowanie zasad klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów, podanych w rozp. MEN z dn. 30.04.2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. Nr 83, poz. 562, z późn. zm.), z wyjątkiem egzaminów wstępnych;
4) prowadzenie dokumentacji przebiegu nauczania ustalonej dla szkół publicznych w rozp. MENiS z dn. 19.02.2002 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz.U. Nr 23, poz. 225, z późn. zm.);
5) w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe – kształcenie w zawodach określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, o której mowa w art. 24 ust. 1 ustawy o systemie oświaty;
6) zatrudnienie nauczycieli obowiązkowych zajęć edukacyjnych, o których mowa w rozp. MEN z dn. 07.02.2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 204), posiadających kwalifikacje określone dla nauczycieli szkół publicznych.
Wracając do treści pytania, niewłaściwe prowadzenie dokumentacji przebiegu nauczania, a ogólniej rzecz ujmując – brak realizacji zadań statutowych szkoły, powoduje, że szkoła ta nie spełnia wymagań ustawowych, o których mowa powyżej. Co prawda nie znamy szczegółów tego zjawiska, ale dla przykładu wskazać można występujące w praktyce niejasne zasady przyjmowania słuchaczy. Zapewne skutki takiego zjawiska uwidocznią się chociażby we wpisach do dziennika i innych arkuszach, co stanowić będzie dowód, że dotacja nie jest przekazywana w prawidłowy sposób, tzn. powinna być przekazywana w istocie rzeczy na uczniów, którzy faktycznie, a nie na papierze uczęszczają do szkoły. Co więcej, zgodnie z art. 7 ust. 3 pkt 6 ustawy o systemie oświaty zatrudnianie nauczycieli obowiązkowych zajęć edukacyjnych posiadających kwalifikacje określone dla nauczycieli szkół publicznych stanowi jeden z koniecznych wymogów, którego spełnienie warunkuje uzyskanie przez szkołę niepubliczną uprawnień szkoły publicznej. Od tej generalnej zasady ustawa o systemie oświaty przewiduje jedynie dwa wyjątki:
1) przepis art. 7 ust. 1a ustawy dopuszcza w uzasadnionych przypadkach, za zgodą kuratora oświaty, a w przypadku szkoły artystycznej – ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, zatrudnienie osoby niebędącej nauczycielem, posiadającej przygotowanie uznane przez dyrektora szkoły za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć;
2) przepisy art. 86 ust. 1 i 2 ustawy przewidują możliwość nadania przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, w drodze decyzji, uprawnień szkoły publicznej szkole niespełniającej warunków określonych w art. 7 ust. 3, w szczególności jeżeli uzna ją za eksperymentalną; równocześnie minister obowiązany jest w takiej sytuacji określić niezbędne warunki funkcjonowania szkoły, uwzględniając w szczególności założenia i sposób realizacji eksperymentu.
W myśl art. 85 ustawy o systemie oświaty w ciągu 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia działalności przez niepubliczną szkołę podstawową, gimnazjum lub szkołę ponadgimnazjalną, która uzyskała uprawnienia szkoły publicznej, kurator oświaty jest obowiązany sprawdzić spełnianie wymogów warunkujących nadanie tych uprawnień, tj. m.in. spełnianie wymagań kwalifikacyjnych przez zatrudnionych nauczycieli. Uprawnienia szkoły publicznej mogą zostać cofnięte przez organ, który je nadał, jeżeli w trybie nadzoru pedagogicznego zostanie stwierdzone niespełnianie wymogów warunkujących nadanie tych uprawnień. Cofnięcie uprawnień następuje w drodze decyzji administracyjnej i w przypadku szkoły podstawowej lub gimnazjum jest równoznaczne z ich likwidacją z końcem roku szkolnego, w którym decyzja stała się ostateczna (art. 88 ustawy o systemie oświaty).
Przepisy ustawy o systemie oświaty nie określają jednoznacznie, czy chodzi o kumulatywne spełnienie wymagań określonych w art. 7 ust. 3 ustawy, jednakże wykładnia gramatyczna tego przepisu skłania do wniosku, że wystarczy brak choćby jednego warunku, by stwierdzić fakt niespełniania wymagań ustawowych. Uważam, że stwierdzenie braków w dokumentacji przebiegu nauczania rzutuje na aspekt związany z procedurą zwrotu udzielonej szkole dotacji podmiotowej. Nie należy zapominać, że nadzór pedagogiczny nad szkołami i placówkami niepublicznymi sprawują właściwi kuratorzy oświaty. Zatem, jeśli w trybie nadzoru pedagogicznego zostaną stwierdzone nieprawidłowości w zakresie spełniania wymogów uregulowanych w art. 7 ust. 3 ustawy, otwiera się dalsza droga działania, polegająca m.in. na cofnięciu uprawnień takiej szkole.
Paweł Nowak
specjalista z zakresu prawa pracy i prawa oświatowego
