Egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie

Ogólne warunki i sposób przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie (dalej „egzaminu zawodowego”) zostały określone w art. 44zzzb–44zzzy u.s.o., a regulacje szczegółowe znajdują się w rozp. MEN z dn. 18.08.2017 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie (Dz.U. z 2017 r. poz. 1663).

Egzamin zawodowy jest formą oceny poziomu opanowania przez zdającego wiadomości i umiejętności z zakresu jednej kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie, ustalonych w podstawie programowej kształcenia w zawodach. Egzamin jest przeprowadzany na podstawie wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodach. Mogą do niego przystąpić:

• uczniowie branżowych szkół I stopnia, branżowych szkół II stopnia i techników oraz uczniowie i słuchacze szkół policealnych,
• absolwenci zasadniczych szkół zawodowych, branżowych szkół I stopnia, branżowych szkół II stopnia, techników i szkół policealnych,
• osoby, które ukończyły kwalifikacyjny kurs zawodowy,
• osoby dorosłe, które ukończyły praktyczną naukę zawodu dorosłych lub przyuczenie do pracy dorosłych, o których mowa odpowiednio w art. 53c i art. 53d ustawy z dn. 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t. jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 645, z późn. zm.), jeżeli program przyuczenia do pracy uwzględniał wymagania określone w podstawie programowej kształcenia w zawodach,
• osoby spełniające warunki dopuszczenia do egzaminu eksternistycznego potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie określone w przepisach wydanych na podstawie art. 10 ust. 5 u.s.o.

Dyrektor szkoły lub placówki, w której po raz pierwszy ma być przeprowadzony egzamin, a także pracodawca lub podmiot prowadzący kwalifikacyjny kurs zawodowy i przeprowadzający egzamin po raz pierwszy – mają obowiązek, nie później niż do 30 września roku szkolnego, w którym ma być przeprowadzony egzamin, zgłosić odpowiednio szkołę, placówkę, miejsce wskazane przez pracodawcę albo podmiot o.k.e. wraz z wnioskiem o udzielenie upoważnienia, o którym mowa w art. 44zzzl ust. 4 u.s.o. Dyrektor szkoły (placówki) w zgłoszeniu podaje również numer szkoły (placówki) w Rejestrze Szkół i Placówek Oświatowych.

Struktura egzaminu

Egzamin składa się z części pisemnej i części praktycznej. Część pisemna jest przeprowadzana w formie testu pisemnego, a część praktyczna – w formie zadania lub zadań praktycznych.

Część pisemna jest przeprowadzana z wykorzystaniem elektronicznego systemu przeprowadzania egzaminu, po uzyskaniu upoważnienia, albo z wykorzystaniem arkuszy egzaminacyjnych i kart odpowiedzi. Część praktyczna polega na wykonaniu zadania lub zadań egzaminacyjnych, których rezultatem jest wyrób, usługa lub dokumentacja.

Dyrektor o.k.e. udostępnia szkole, placówce kształcenia ustawicznego, placówce kształcenia praktycznego, ośrodkowi dokształcania i doskonalenia zawodowego, pracodawcy lub podmiotowi prowadzącemu kwalifikacyjny kurs zawodowy – elektroniczny system przeprowadzania egzaminu.

Deklaracja przystąpienia do egzaminu

Zgodnie z art. 44zzzg u.s.o. zdający, który zamierza przystąpić do egzaminu, składa pisemną deklarację, według wytycznych zawartych
w § 3 cyt. rozp.

Oznacza to, że deklaracja musi zawierać:

• dane osobowe: imię (imiona) i nazwisko zdającego, numer PESEL, a w przypadku braku numeru PESEL – serię i numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość, datę i miejsce urodzenia oraz dane kontaktowe: adres korespondencyjny oraz – jeżeli posiada – adres poczty elektronicznej lub numer telefonu;
• nazwę i symbol cyfrowy zawodu oraz nazwę kwalifikacji, zgodnie z klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, w zakresie której zdający zamierza przystąpić do egzaminu zawodowego, a także oznaczenie tej kwalifikacji, zgodnie z podstawą programową kształcenia w zawodach;
• informację, po raz który zdający przystępuje do egzaminu zawodowego;
• informację, do której części egzaminu zawodowego zdający zamierza przystąpić ponownie – w przypadku ponownego przystępowania do egzaminu przez zdającego.

Zasady i terminy składania deklaracji zostały określone w § 4 cyt. rozp., a więc:

• uczeń – składa deklarację dyrektorowi szkoły, do której uczęszcza, nie później niż na 4 miesiące przed terminem egzaminu;
• absolwent – składa deklarację dyrektorowi szkoły, którą ukończył, a w przypadku likwidacji lub przekształcenia szkoły albo likwidacji w szkole kształcenia w danym zawodzie – składa deklarację dyrektorowi o.k.e. właściwej ze względu na miejsce zamieszkania absolwenta; do deklaracji absolwent dołącza świadectwo ukończenia szkoły; składa ją nie później niż na 4 miesiące przed terminem egzaminu;
• absolwent branżowej szkoły I stopnia, będący uczniem branżowej szkoły II stopnia, który nie zdał egzaminu zawodowego w zawodzie nauczanym w branżowej szkole I stopnia – składa deklarację dyrektorowi branżowej szkoły I stopnia, którą ukończył, a w przypadku likwidacji lub przekształcenia branżowej szkoły I stopnia albo likwidacji w tej szkole kształcenia w danym zawodzie – składa deklarację dyrektorowi o.k.e. właściwej ze względu na miejsce zamieszkania absolwenta; do deklaracji absolwent dołącza świadectwo ukończenia branżowej szkoły I stopnia; składa ją nie później niż na 4 miesiące przed terminem egzaminu;
• osoba, która ukończyła kwalifikacyjny kurs zawodowy – bezpośrednio po jego ukończeniu składa deklarację podmiotowi prowadzącemu kurs wraz z zaświadczeniem o jego ukończeniu, nie później niż na 4 miesiące przed terminem egzaminu;
• osoba uczestnicząca w kwalifikacyjnym kursie zawodowym, który kończy się nie później niż na miesiąc przed terminem egzaminu – składa deklarację podmiotowi prowadzącemu ten kurs; zaświadczenie o ukończeniu kursu osoba ta przedkłada podmiotowi niezwłocznie po jego ukończeniu;
• osoba, która ukończyła kwalifikacyjny kurs zawodowy i nie złożyła deklaracji podmiotowi prowadzącemu kurs zgodnie z pkt 4 albo 5 tego wyliczenia, oraz osoba, która ponownie przystępuje do egzaminu – składają deklarację dyrektorowi o.k.e. wraz z zaświadczeniem o ukończeniu kursu;
• osoba dorosła, która jest uczestnikiem praktycznej nauki zawodu dorosłych lub przyuczenia do pracy dorosłych – składa deklarację dyrektorowi o.k.e., wraz z wnioskiem o dopuszczenie do egzaminu, w terminie określonym dla złożenia tego wniosku;
• osoba przystępująca do eksternistycznego egzaminu zawodowego –składa deklarację dyrektorowi o.k.e., wraz z wnioskiem o dopuszczenie do egzaminu eksternistycznego, w terminie określonym dla złożenia tego wniosku.

Odrębne przepisy dotyczą osób posiadających świadectwa (dokumenty) wydane za granicą – zgodnie z § 4 ust. 9 cyt. rozp. składają one deklaracje dyrektorowi o.k.e. właściwej ze względu na ich miejsce zamieszkania, a jeżeli to miejsce znajduje się za granicą – dyrektorowi o.k.e. właściwej ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Osoby te składają deklaracje nie później niż na 4 miesiące przed terminem egzaminu.

W przypadku ponownego przystępowania do egzaminu przez zdającego, który nie zdał tego egzaminu, deklarację składa się po otrzymaniu informacji o wynikach egzaminu, ale nie później niż na 4 miesiące przed terminem egzaminu. Jeżeli jednak zdający otrzymał informację o wynikach po upływie tego terminu, składa deklarację w terminie 7 dni od dnia otrzymania tej informacji.

Dyrektor szkoły, na podstawie złożonych deklaracji, sporządza wykaz uczniów i absolwentów zamierzających przystąpić do egzaminu i przekazuje go w postaci elektronicznej dyrektorowi o.k.e. – w terminie 7 dni od dnia upływu terminu składania tych deklaracji (4 miesiące przed terminem egzaminu). Wykaz zawiera informacje z deklaracji oraz informację o posiadaniu przez danego ucznia lub absolwenta dokumentu stanowiącego podstawę dostosowania warunków lub formy przeprowadzania egzaminu. Taki sam obowiązek spoczywa na podmiocie prowadzącym kwalifikacyjny kurs zawodowy, z tym że wykaz przekazuje on dyrektorowi o.k.e. właściwej ze względu na miejsce prowadzenia kursu.

Ogólne zasady organizacji egzaminu

Egzamin jest przeprowadzany w ciągu całego roku szkolnego w terminach ustalonych przez dyrektora o.k.e. w porozumieniu z dyrektorem CKE. Termin ten dyrektor o.k.e. ogłasza na stronie internetowej komisji, nie później niż na 5 miesięcy przed terminem egzaminu.

Egzamin jest przeprowadzany w ciągu całego roku szkolnego, a w przypadku części praktycznej – w szczególności w okresie ferii letnich lub zimowych, w terminach ustalonych przez dyrektora o.k.e., na podstawie harmonogramu ogłoszonego w komunikacie CKE. Termin ten dyrektor o.k.e. ogłasza na stronie internetowej komisji, nie później niż na 5 miesięcy przed terminem egzaminu.

Dyrektor szkoły lub placówki umożliwia osobom upoważnionym przez dyrektora CKE lub dyrektora o.k.e. przeprowadzenie na terenie szkoły lub placówki próbnego zastosowania propozycji zadań egzaminacyjnych do przeprowadzenia egzaminu.

Zgodnie z art. 44zzzi u.s.o. za organizację i przebieg egzaminu w danej szkole (placówce) odpowiada dyrektor tej szkoły (placówki). Jeżeli egzamin odbywa się u pracodawcy lub w podmiocie prowadzącym kwalifikacyjny kurs zawodowy – odpowiedzialność ta spoczywa na pracodawcy (upoważnionym przez niego pracowniku) lub na podmiocie prowadzącym kurs (upoważnionym przez niego pracowniku).

Każdy z ww. podmiotów przeprowadzających egzamin powołuje zespół egzaminacyjny. Przewodniczącym tego zespołu jest dyrektor (pracodawca, podmiot lub upoważniony przez nich pracownik). W przypadku choroby przewodniczącego lub innych ważnych przyczyn uniemożliwiających jego udział w egzaminie albo wynikających z konieczności zapewnienia właściwej organizacji tego egzaminu przewodniczącym może być osoba wskazana przez dyrektora o.k.e. Przewodniczący, nie później niż na miesiąc przed terminem egzaminu, powołuje członków zespołu egzaminacyjnego oraz może powołać zastępcę (lub zastępców), spośród nauczycieli zatrudnionych w danej szkole (placówce), a w przypadku pracodawcy lub podmiotu prowadzącego kurs – spośród zatrudnionych u niego pracowników. Przewodniczący i jego zastępca (zastępcy) powinni odbyć szkolenie w zakresie organizacji egzaminu organizowane przez o.k.e. oraz przeprowadzić takie szkolenie dla osób wchodzących w skład zespołów nadzorujących.

Przewodniczący zespołu egzaminacyjnego organizuje i nadzoruje przebieg egzaminu, w tym informuje zdających o egzaminie, zapewnia przekazanie do o.k.e. informacji niezbędnych do przeprowadzenia egzaminu, zapewnia warunki do samodzielnej pracy zdających oraz zabezpiecza materiały egzaminacyjne przed nieuprawnionym ujawnieniem – od momentu ich odbioru do momentu ich przekazania dyrektorowi o.k.e.

Ponadto, nie później niż na miesiąc przed terminem egzaminu, przewodniczący zespołu egzaminacyjnego, spośród członków tego zespołu, powołuje zespoły nadzorujące przebieg części pisemnej egzaminu w poszczególnych salach egzaminacyjnych oraz zespoły nadzorujące przebieg części praktycznej tego egzaminu w poszczególnych salach egzaminacyjnych i wyznacza przewodniczących tych zespołów. Jeżeli przewodniczący zespołu nadzorującego lub członek tego zespołu z powodu choroby lub innych ważnych przyczyn nie mogą wziąć udziału w egzaminie, przewodniczący zespołu egzaminacyjnego powołuje w zastępstwie innego przewodniczącego zespołu nadzorującego lub członka tego zespołu.

Zgodnie z art. 44zzzk u.s.o. egzamin przeprowadza się w danej szkole (placówce), u danego pracodawcy albo w miejscu wskazanym przez pracodawcę, w danym podmiocie prowadzącym kwalifikacyjny kurs zawodowy albo w miejscu wskazanym przez ten podmiot. Dla osób, które ukończyły kwalifikacyjny kurs zawodowy, egzamin organizuje podmiot prowadzący kurs.

Część pisemna egzaminu

Część pisemna egzaminu może być przeprowadzana z wykorzystaniem systemu elektronicznego – warunkiem jest uzyskanie przez podmiot przeprowadzający egzamin specjalnego upoważnienia od dyrektora o.k.e.

Upoważnienie

Część pisemną egzaminu przeprowadzaną z wykorzystaniem systemu elektronicznego przeprowadza się w szkole (placówce), u pracodawcy lub w podmiocie prowadzącym kwalifikacyjny kurs zawodowy – posiadających upoważnienie wydane przez dyrektora o.k.e. Potwierdza ono, że dany podmiot posiada warunki zapewniające prawidłowy przebieg egzaminu, tj. zapewnia odpowiednie wyposażenie indywidualnych stanowisk egzaminacyjnych wspomaganych elektronicznie oraz warunki do samodzielnej pracy zdających.

Upoważnienia udziela się na okres nie dłuższy niż 3 lata, na wniosek danego podmiotu, złożony nie później niż do 30 września roku szkolnego, w którym ma być przeprowadzona część pisemna egzaminu, zgodnie z wymogami opisanymi w § 18 ust. 2 cyt. rozp. Upoważnienie może zostać przedłużone na kolejne okresy nie dłuższe niż 3 lata – wniosek o przedłużenie składa się nie później niż na 6 miesięcy przed upływem okresu, na jaki udzielono upoważnienia, lub okresu, na jaki je przedłużono.

Zasady przystępowania do egzaminu

Do części pisemnej egzaminu uczeń przystępuje w szkole, do której uczęszcza; absolwent – w szkole, którą ukończył; osoba, która ukończyła kwalifikacyjny kurs zawodowy – w podmiocie prowadzącym kurs lub w miejscu wskazanym przez ten podmiot. Jedynie w uzasadnionych przypadkach uczeń, absolwent lub osoba mogą przystąpić do części pisemnej w innym miejscu, wskazanym przez dyrektora o.k.e.

Osoba dorosła, która ukończyła praktyczną naukę zawodu dorosłych lub przyuczenie do pracy dorosłych, oraz osoba, która przystępuje do eksternistycznego egzaminu zawodowego, zdają część pisemną w szkole, placówce, u pracodawcy lub w podmiocie prowadzącym kurs, wskazanych przez dyrektora o.k.e. O miejscu zdawania dyrektor o.k.e. informuje zdającego nie później niż na miesiąc przed terminem egzaminu, natomiast  dyrektora szkoły (placówki), pracodawcę lub podmiot prowadzący kurs – nie później niż na 2 miesiące przed terminem egzaminu.

Zespoły egzaminacyjne i nadzorujące

Przewodniczący zespołu egzaminacyjnego kieruje pracą tego zespołu i zapewnia prawidłowy przebieg części pisemnej egzaminu oraz bezpieczeństwo i higienę pracy, w szczególności:

• nadzoruje przygotowanie sal egzaminacyjnych;
• zapewnia dostosowanie stanowisk egzaminacyjnych do wymogów bezpieczeństwa i higieny pracy;
• sprawdza przygotowanie stanowisk egzaminacyjnych w dniu przeprowadzania części pisemnej;
• zapewnia obecność w szkole (placówce, u pracodawcy lub w podmiocie prowadzącym kurs) osoby lub osób odpowiedzialnych za przygotowanie indywidualnych stanowisk egzaminacyjnych wspomaganych elektronicznie i prawidłowe funkcjonowanie tych stanowisk oraz za obsługę elektronicznego systemu przeprowadzania egzaminu.

Przewodniczący zespołu nadzorującego kieruje pracą tego zespołu i zapewnia prawidłowy przebieg części pisemnej egzaminu w danej sali egzaminacyjnej. Jeżeli przewodniczący lub członek zespołu z powodu choroby lub innych ważnych przyczyn nie mogą wziąć udziału w egzaminie, przewodniczący zespołu egzaminacyjnego powołuje w zastępstwie innego przewodniczącego zespołu nadzorującego lub członka tego zespołu. W skład zespołu nadzorującego powołanego w szkole (placówce) wchodzi co najmniej dwóch nauczycieli, z tym że co najmniej jeden z nich jest zatrudniony w:

• innej szkole lub placówce,
• szkole lub placówce, w której jest przeprowadzana część pisemna egzaminu; nauczyciel ten pełni funkcję przewodniczącego zespołu.

Nauczyciel zatrudniony w innej szkole lub placówce zostaje powołany w skład zespołu nadzorującego w porozumieniu z dyrektorem szkoły lub placówki, w której jest zatrudniony. Odrębnie określono skład zespołu nadzorującego powoływanego u pracodawcy i w podmiocie prowadzącym kurs – zob. § 20 ust. 2 pkt 2 i 3 cyt. rozp. Jeżeli w sali egzaminacyjnej jest więcej niż 30 zdających, liczbę członków zespołu nadzorującego zwiększa się o jedną osobę na każdych kolejnych 20 zdających.

W skład zespołu nadzorującego nie mogą wchodzić nauczyciele zajęć edukacyjnych objętych danym egzaminem zawodowym, którzy prowadzą zajęcia edukacyjne ze zdającymi.

Ogólne warunki przeprowadzania części pisemnej

Zgodnie z art. 44zzzm ust. 1 u.s.o. część pisemna egzaminu trwa nie krócej niż 45 minut i nie dłużej niż 90 minut. Czas trwania części pisemnej określa CKE w informatorze.

Egzamin rozpoczyna się o godzinie określonej w komunikacie CKE, z chwilą zapisania w widocznym miejscu przez przewodniczącego zespołu nadzorującego czasu rozpoczęcia i zakończenia pracy zdających.

O godzinie wyznaczonej przez przewodniczącego zespołu egzaminacyjnego zdający wchodzą do sali egzaminacyjnej pojedynczo, okazując dokument ze zdjęciem potwierdzający tożsamość, a następnie losują numery stanowisk egzaminacyjnych lub są one dla nich losowane automatycznie przez system elektroniczny. Przewodniczący zespołu nadzorującego może odstąpić od losowania w przypadku zdających korzystających z dostosowania warunków lub formy przeprowadzania egzaminu.

Zgodnie z art. 44zzzj u.s.o. każdy zdający pracuje w warunkach zapewniających samodzielność pracy i samodzielnie wykonuje zadania egzaminacyjne. Do sali egzaminacyjnej nie można wnosić żadnych urządzeń telekomunikacyjnych ani materiałów i przyborów pomocniczych niewymienionych w komunikacie CKE ani korzystać z nich w tej sali. W czasie trwania części pisemnej każdy zdający pracuje przy własnym stanowisku egzaminacyjnym (są to albo indywidualne stanowisko egzaminacyjne wspomagane elektronicznie, albo osobny stolik), a odległość między stanowiskami powinna zapewniać samodzielną pracę zdających. Zdający nie powinni opuszczać sali, w szczególnie uzasadnionych przypadkach przewodniczący zespołu nadzorującego może zezwolić na to zdającemu – po zapewnieniu warunków wykluczających możliwość kontaktowania się zdającego z innymi osobami, z wyjątkiem osób udzielających pomocy medycznej. Zdającym nie udziela się żadnych wyjaśnień dotyczących zadań egzaminacyjnych ani ich nie komentuje. W sali egzaminacyjnej mogą przebywać wyłącznie zdający, przewodniczący zespołu egzaminacyjnego, osoby wchodzące w skład zespołu nadzorującego i obserwatorzy (przy czym obserwatorzy nie uczestniczą w przeprowadzaniu egzaminu). Zgodnie z § 16 cyt. rozp. obserwatorami mogą być:

• delegowani pracownicy MEN;
• delegowani przedstawiciele CKE i o.k.e.;
• delegowani pracownicy ministerstw obsługujących ministrów właściwych dla zawodów;
• delegowani przedstawiciele organu sprawującego nadzór pedagogiczny, organu prowadzącego szkołę lub placówkę, szkół wyższych i placówek doskonalenia nauczycieli, a także delegowani przedstawiciele pracodawców i przedstawiciele podmiotów prowadzących kwalifikacyjne kursy zawodowe, upoważnieni przez dyrektora o.k.e.

W sali egzaminacyjnej mogą przebywać także osoby obsługujące system elektroniczny (jeżeli egzamin jest przeprowadzany z jego wykorzystaniem) oraz specjaliści z zakresu danego rodzaju niepełnosprawności, niedostosowania społecznego lub zagrożenia niedostosowaniem społecznym – osoby te nie mogą być jednocześnie członkami zespołu nadzorującego.

W przypadku zagrożenia lub nagłego zakłócenia przebiegu części pisemnej przewodniczący zespołu egzaminacyjnego zawiesza lub przerywa tę część egzaminu i powiadamia o tym dyrektora o.k.e. Ten zaś, w porozumieniu z dyrektorem CKE, podejmuje decyzję w sprawie dalszego przebiegu części pisemnej egzaminu (§ 30 cyt. rozp.).

Pozostałe procedury postępowania w trakcie części pisemnej egzaminu zależą od tego, czy jest ona przeprowadzana z wykorzystaniem systemu elektronicznego, czy z wykorzystaniem arkuszy egzaminacyjnych i kart odpowiedzi.

Część pisemna z wykorzystaniem systemu elektronicznego

Jeżeli część pisemna jest przeprowadzana z wykorzystaniem systemu elektronicznego, przewodniczący zespołu egzaminacyjnego (lub upoważniony przez niego członek zespołu) pobiera pliki zawierające materiały egzaminacyjne, w tym zadania egzaminacyjne i dane do przygotowania dla zdających kart identyfikacyjnych, w terminie określonym i w sposób określony przez dyrektora o.k.e. Następnie przekazuje te pliki osobie lub osobom odpowiedzialnym za przygotowanie indywidualnych stanowisk egzaminacyjnych wspomaganych elektronicznie i prawidłowe funkcjonowanie tych stanowisk w czasie trwania części pisemnej oraz za obsługę elektronicznego systemu przeprowadzania egzaminu. Dla każdego zdającego w systemie elektronicznym przygotowuje się kartę identyfikacyjną, zgodnie z § 22 ust. 3 cyt. rozp. (karta zawiera m.in. dane do logowania do systemu).

Przed rozpoczęciem części pisemnej przewodniczący zespołu egzaminacyjnego, w obecności przewodniczących zespołów nadzorujących oraz przedstawiciela zdających, przekazuje przewodniczącym zespołów nadzorujących karty identyfikacyjne zdających w poszczególnych salach egzaminacyjnych, a członkowie zespołu nadzorującego rozdają je zdającym. Przewodniczący zespołu egzaminacyjnego odbiera hasło do pliku z zadaniami egzaminacyjnymi, o godzinie określonej i w sposób określony przez dyrektora o.k.e., a następnie przekazuje je przewodniczącym zespołów nadzorujących, ci zaś przekazują je osobie lub osobom z obsługi systemu w celu odszyfrowania zadań egzaminacyjnych. Na polecenie przewodniczącego zespołu nadzorującego zdający wpisują nazwę użytkownika i hasło zawarte w karcie identyfikacyjnej oraz sprawdzają poprawność funkcjonowania indywidualnych stanowisk egzaminacyjnych wspomaganych elektronicznie. Wszelkie nieprawidłowości zdający zgłaszają przewodniczącemu zespołu nadzorującego, a ten informuje o nich przewodniczącego zespołu egzaminacyjnego, który podejmuje decyzję co do dalszego postępowania. W uzasadnionych przypadkach decyzję tę podejmuje przewodniczący zespołu egzaminacyjnego w porozumieniu z dyrektorem o.k.e. (informację o tym zamieszcza się w protokołach).

Po zakończeniu części pisemnej zdający uzyskuje wstępną informację o liczbie poprawnie udzielonych odpowiedzi. Odpowiedzi udzielone przez zdających zostają zapisane i zarchiwizowane w elektronicznym systemie przeprowadzania egzaminu, a następnie przesłane w postaci elektronicznej o.k.e.

Część pisemna z wykorzystaniem arkuszy egzaminacyjnych

Jeżeli część pisemna jest przeprowadzana w systemie tradycyjnym, przewodniczący zespołu egzaminacyjnego (lub upoważniony przez niego członek zespołu) odbiera przesyłkę zawierającą pakiety z arkuszami egzaminacyjnymi i kartami odpowiedzi oraz innymi materiałami egzaminacyjnymi i sprawdza, czy nie została ona naruszona i czy zawiera wszystkie materiały. Przewodniczący (lub upoważniony członek zespołu) przechowuje i zabezpiecza wszystkie materiały egzaminacyjne, a w przypadku stwierdzenia, że przesyłka została naruszona lub jest niekompletna, niezwłocznie powiadamia dyrektora o.k.e., który informuje przewodniczącego (lub upoważnionego członka) o dalszym postępowaniu.

Przed rozpoczęciem części pisemnej przewodniczący zespołu egzaminacyjnego sprawdza, czy pakiety zawierające arkusze egzaminacyjne i karty odpowiedzi oraz inne materiały egzaminacyjne nie zostały naruszone i – jeśli wszystko jest w porządku – otwiera je w obecności przewodniczących zespołów nadzorujących oraz przedstawiciela zdających, a następnie przekazuje przewodniczącym zespołów nadzorujących arkusze egzaminacyjne i karty odpowiedzi w liczbie odpowiadającej liczbie zdających w poszczególnych salach egzaminacyjnych. Jeżeli przewodniczący stwierdzi naruszenie pakietów, zawiesza część pisemną egzaminu i powiadamia o tym dyrektora o.k.e., ten zaś informuje go o dalszym postępowaniu (informację o zawieszeniu zamieszcza się w protokołach). Członkowie zespołu nadzorującego rozdają zdającym arkusze egzaminacyjne i karty odpowiedzi (uczniowie sprawdzają, czy arkusze i karty są kompletne; braki zgłaszają przewodniczącemu zespołu nadzorującego i otrzymują nowe egzemplarze; informację o wymianie zamieszcza się w protokołach). Zdający zamieszcza na karcie odpowiedzi oznaczenie kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie lub zawodach, oznaczenie wersji arkusza egzaminacyjnego, datę urodzenia, numer PESEL, a w przypadku braku numeru PESEL – serię i numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość. Zdający nie podpisuje karty odpowiedzi.

Po zakończeniu części pisemnej osoby wchodzące w skład zespołu nadzorującego zbierają od zdających wypełnione karty odpowiedzi i sprawdzają, w obecności zdających, poprawność zamieszczenia na karcie odpowiedzi wymaganych danych (oznaczenie kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie lub zawodach, oznaczenie wersji arkusza egzaminacyjnego, data urodzenia oraz numer PESEL, a w przypadku braku numeru PESEL – seria i numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość). Przewodniczący zespołu nadzorującego (lub upoważniony przez niego członek tego zespołu) pakuje w sali egzaminacyjnej wypełnione karty odpowiedzi do zwrotnych kopert i zakleja je w obecności pozostałych osób wchodzących w skład zespołu nadzorującego oraz przedstawiciela zdających, a następnie przekazuje te koperty niezwłocznie przewodniczącemu zespołu egzaminacyjnego. Ten zaś przechowuje i zabezpiecza koperty, a następnie przekazuje je o.k.e. w terminie określonym i w sposób określony przez dyrektora tej komisji.

Część praktyczna egzaminu

Szczegółowy harmonogram przeprowadzania części praktycznej egzaminu ustala dyrektor o.k.e. i przekazuje go przewodniczącym zespołów egzaminacyjnych nie później niż na 2 miesiące przed terminem tej części egzaminu.

Upoważnienie

Część praktyczną egzaminu przeprowadza się w szkole, placówce, u pracodawcy lub w podmiocie prowadzącym kwalifikacyjny kurs zawodowy – posiadających upoważnienie wydane przez dyrektora o.k.e. Potwierdza ono, że dany podmiot posiada warunki zapewniające prawidłowy przebieg egzaminu, tj.:

• zapewnia warunki do realizacji kształcenia w danym zawodzie, określone w podstawie programowej kształcenia w zawodach,
• zapewnia warunki do samodzielnego wykonywania przez zdających zadań egzaminacyjnych zawartych w arkuszu egzaminacyjnym, z uwzględnieniem bezpieczeństwa i higieny pracy, oraz warunki socjalne,
• zapewnia zdającym przystąpienie do egzaminu w warunkach dostosowanych do ich potrzeb i możliwości,
• zapewnia zdającym pierwszą pomoc medyczną.

Upoważnienia udziela się na okres nie dłuższy niż 3 lata, na wniosek danego podmiotu, złożony nie później niż do 30 września roku szkolnego, w którym ma być przeprowadzona część praktyczna, zgodnie z wymogami określonymi w § 35 ust. 2 cyt. rozp. Upoważnienie może zostać przedłużone na kolejne okresy nie dłuższe niż 3 lata. Wniosek o przedłużenie upoważnienia składa się nie później niż na 6 miesięcy przed upływem okresu, na jaki udzielono upoważnienia, lub okresu, na jaki przedłużono upoważnienie.

Zasady przystępowania do egzaminu

Do części praktycznej egzaminu uczeń przystępuje w:

• szkole, do której uczęszcza, lub
• placówce, w której odbywa praktyczną naukę zawodu, lub
• u pracodawcy, u którego odbywa praktyczną naukę zawodu.

Analogiczna zasada dotyczy absolwenta. Dyrektor szkoły informuje ucznia lub absolwenta o miejscu przystąpienia do części praktycznej egzaminu nie później niż na miesiąc przed terminem tego egzaminu. Dyrektor szkoły informuje też dyrektora placówki lub pracodawcę oraz dyrektora o.k.e. o miejscu przystąpienia ucznia lub absolwenta do części praktycznej egzaminu – nie później niż na 2 miesiące przed terminem egzaminu. Osoba, która ukończyła kwalifikacyjny kurs zawodowy, do części praktycznej egzaminu przystępuje w podmiocie prowadzącym ten kurs lub w miejscu wskazanym przez ten podmiot.

W uzasadnionych przypadkach uczeń, absolwent lub osoba, która ukończyła kwalifikacyjny kurs zawodowy, mogą przystąpić do części praktycznej egzaminu w innym miejscu, wskazanym przez dyrektora o.k.e. Osoba dorosła, która ukończyła praktyczną naukę zawodu dorosłych lub przyuczenie do pracy dorosłych, oraz osoba przystępująca do eksternistycznego egzaminu zawodowego przystępują do części praktycznej egzaminu w szkole, placówce, u pracodawcy lub w podmiocie prowadzącym kwalifikacyjny kurs zawodowy, wskazanych przez dyrektora o.k.e. O miejscu zdawania dyrektor o.k.e. informuje zdającego nie później niż na miesiąc przed terminem egzaminu, a dyrektora szkoły (placówki), pracodawcę lub podmiot prowadzący kurs – nie później niż na 2 miesiące przed terminem egzaminu.

Zespoły egzaminacyjne i nadzorujące

Przewodniczący zespołu egzaminacyjnego kieruje pracą tego zespołu i zapewnia prawidłowy przebieg części praktycznej oraz bezpieczeństwo i higienę pracy podczas wykonywania zadań przez zdających, w szczególności:

• nadzoruje przygotowanie sal egzaminacyjnych, w tym przygotowanie wyposażenia stanowisk egzaminacyjnych i materiałów egzaminacyjnych;
• zapewnia dostosowanie stanowisk egzaminacyjnych, w tym niezbędnych maszyn i urządzeń, do wymogów bezpieczeństwa i higieny pracy;
• sprawdza przygotowanie stanowisk egzaminacyjnych w dniu poprzedzającym dzień przeprowadzenia części praktycznej;
• zapewnia obecność w szkole, placówce, u pracodawcy lub w podmiocie prowadzącym kwalifikacyjny kurs zawodowy osoby lub osób przygotowujących stanowiska egzaminacyjne i zapewniających prawidłowe funkcjonowanie stanowisk komputerowych, specjalistycznego sprzętu oraz maszyn i urządzeń wykorzystywanych w czasie części praktycznej.

Przewodniczący zespołu nadzorującego kieruje pracą zespołu i zapewnia prawidłowy przebieg części praktycznej oraz bezpieczeństwo i higienę pracy podczas wykonywania zadań przez zdających w danej sali egzaminacyjnej. Jeżeli egzamin odbywa się w szkole (placówce), przewodniczącym zespołu jest nauczyciel lub instruktor praktycznej nauki zawodu zatrudniony w danej szkole (placówce); u pracodawcy – pracownik upoważniony przez pracodawcę; w podmiocie prowadzącym kwalifikacyjny kurs zawodowy – pracownik upoważniony przez podmiot. Skład zespołu nadzorującego zależy od tego, co jest rezultatem końcowym części praktycznej egzaminu:

• wyrób lub usługa – członkami zespołu są egzaminator lub egzaminatorzy, obserwujący i oceniający część praktyczną,
• dokumentacja – członkami zespołu, w zależności od miejsca przeprowadzania egzaminu, są: nauczyciel lub instruktor praktycznej nauki zawodu zatrudnieni w innej szkole lub placówce (jeśli część praktyczna odbywa się w szkole, placówce), pracownik upoważniony odpowiednio przez pracodawcę lub przez podmiot prowadzący kwalifikacyjny kurs zawodowy (jeśli część praktyczna odbywa się u pracodawcy, w podmiocie lub w miejscach przez nich wskazanych).

W skład zespołu nadzorującego nie mogą wchodzić nauczyciele lub instruktorzy praktycznej nauki zawodu oraz pracownicy upoważnieni odpowiednio przez pracodawcę lub podmiot prowadzący kwalifikacyjny kurs zawodowy, którzy prowadzą ze zdającymi zajęcia edukacyjne objęte danym egzaminem zawodowym.

Jeżeli w sali egzaminacyjnej jest więcej niż 20 zdających, liczbę członków zespołu nadzorującego zwiększa się o jedną osobę na każdych kolejnych 10 zdających.

Przebieg części praktycznej

O godzinie wyznaczonej przez przewodniczącego zespołu egzaminacyjnego zdający wchodzą do sali egzaminacyjnej pojedynczo, okazując dokument ze zdjęciem potwierdzający tożsamość, a następnie losują numery stanowisk egzaminacyjnych lub są one dla nich losowane automatycznie przez system elektroniczny. Przewodniczący zespołu nadzorującego może odstąpić od losowania w przypadku zdających korzystających z dostosowania warunków lub formy przeprowadzania egzaminu.

Członkowie zespołu nadzorującego rozdają zdającym pakiety zawierające arkusze egzaminacyjne i karty oceny oraz inne materiały egzaminacyjne, polecając sprawdzenie, czy są one kompletne. Zdający zgłasza przewodniczącemu zespołu nadzorującego braki w pakiecie i otrzymuje nowy (informację o wymianie pakietu zamieszcza się w protokołach). Zdający zamieszcza w karcie oceny oznaczenie kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie lub zawodach, numer zadania, numer stanowiska egzaminacyjnego, numer PESEL, a w przypadku braku numeru PESEL – serię i numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość. Zdający nie podpisuje karty oceny.

Zgodnie z art. 44zzzm ust. 2 u.s.o. część praktyczna egzaminu trwa nie krócej niż 120 minut i nie dłużej niż 240 minut. Czas trwania części praktycznej określa CKE w informatorze.

Egzamin rozpoczyna się o godzinie określonej w komunikacie CKE, z chwilą zapisania w widocznym miejscu przez przewodniczącego zespołu nadzorującego czasu rozpoczęcia i zakończenia pracy zdających.

Zdający ma 10 minut na zapoznanie się z treścią zadań oraz wyposażeniem stanowiska egzaminacyjnego (nie wlicza się ich do czasu trwania części praktycznej). Stanowiska powinny być tak przygotowane, aby zapewniały samodzielną pracę zdających. Każdy zdający pracuje przy osobnym stanowisku (z wyjątkiem kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie lub zawodach, w których zadanie lub zadania egzaminacyjne przy tym samym stanowisku może wykonywać więcej niż jeden zdający). Zdający nie powinni opuszczać sali egzaminacyjnej, w szczególnie uzasadnionych przypadkach przewodniczący zespołu nadzorującego może na to zezwolić – po zapewnieniu warunków wykluczających możliwość kontaktowania się zdającego z innymi osobami, z wyjątkiem osób udzielających pomocy medycznej. Zdającym nie udziela się żadnych wyjaśnień dotyczących zadań egzaminacyjnych ani ich nie komentuje. W sali egzaminacyjnej mogą przebywać wyłącznie zdający, przewodniczący zespołu egzaminacyjnego, osoby wchodzące w skład zespołu nadzorującego i obserwatorzy. Mogą być także obecne osoby odpowiedzialne za przygotowanie i funkcjonowanie stanowisk i sprzętu oraz specjaliści z zakresu danego rodzaju niepełnosprawności, niedostosowania społecznego lub zagrożenia niedostosowaniem społecznym – osoby te nie mogą być jednocześnie członkami zespołu nadzorującego.

Ustalanie wyników

W przypadku gdy rezultatem końcowym wykonania zadania lub zadań egzaminacyjnych jest wyrób lub usługa, jeden egzaminator wchodzący w skład zespołu nadzorującego obserwuje i ocenia 6 zdających. Jeżeli w sali egzaminacyjnej jest więcej niż 6 zdających, dla każdych kolejnych 6 zdających wyznacza się dodatkowo egzaminatora. Po zakończeniu części praktycznej zdający pozostawiają na swoich stanowiskach rezultaty końcowe oraz związaną z nimi dokumentację i opuszczają salę. Egzaminator wchodzący w skład zespołu nadzorującego, w obecności pozostałych osób wchodzących w skład tego zespołu, wypełnia karty oceny zdających i ocenia: jakość rezultatu końcowego, jakość rezultatu pośredniego, przebieg wykonania, w tym przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zgodność z metodami lub technologiami właściwymi do wykonania zadania. Przewodniczący zespołu nadzorującego lub upoważniony przez niego członek tego zespołu pakują wypełnione karty oceny zdających wraz z arkuszami egzaminacyjnymi i dokumentacją do zwrotnych kopert i zaklejają je w obecności pozostałych osób wchodzących w skład zespołu, a następnie przekazują niezwłocznie przewodniczącemu zespołu egzaminacyjnego. Przewodniczący przechowuje i zabezpiecza koperty, a następnie przekazuje je o.k.e. w terminie i w sposób określony przez dyrektora tej komisji.

W przypadku gdy jedynym rezultatem końcowym wykonania zadania lub zadań egzaminacyjnych jest dokumentacja, po zakończeniu części praktycznej zdający pozostawiają na swoich stanowiskach arkusze egzaminacyjne i dokumentację i opuszczają salę. Przewodniczący zespołu nadzorującego lub upoważniony przez niego członek tego zespołu pakują arkusze i dokumentację do zwrotnych kopert i zaklejają je w obecności pozostałych osób wchodzących w skład zespołu nadzorującego oraz przedstawiciela zdających, a następnie przekazują te koperty niezwłocznie przewodniczącemu zespołu egzaminacyjnego. Przewodniczący przechowuje i zabezpiecza koperty, a następnie przekazuje je o.k.e. Egzaminatorzy wpisani do ewidencji egzaminatorów sprawdzają i oceniają dokumentację i wypełniają karty oceny zdających.

W przypadku zagrożenia lub nagłego zakłócenia przebiegu części praktycznej egzaminu przewodniczący zespołu egzaminacyjnego zawiesza lub przerywa tę część egzaminu i powiadamia o tym dyrektora o.k.e. Ten zaś, w porozumieniu z dyrektorem CKE, decyduje o dalszym przebiegu części praktycznej.

Warunki zdania egzaminu

Zgodnie z art. 44zzzo ust. 1 u.s.o. wyniki egzaminu ustala dyrektor o.k.e. na podstawie liczby punktów uzyskanych przez zdającego w części pisemnej i w części praktycznej. Zdający zdał egzamin, jeżeli uzyskał:

• z części pisemnej – co najmniej 50% punktów możliwych do uzyskania oraz
• z części praktycznej – co najmniej 75% punktów możliwych do uzyskania.

Zdający, który zdał egzamin, otrzymuje świadectwo potwierdzające kwalifikację w zawodzie wydane przez o.k.e. Osoba, która nie zdała egzaminu, otrzymuje informację o wynikach tego egzaminu opracowaną przez o.k.e.

Wyniki egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie ustalone w trybie przepisów ustawy o systemie oświaty są ostateczne i nie służy na nie skarga do sądu administracyjnego.

Dokumentacja egzaminu

Zgodnie z art. 44zzzi ust. 6 u.s.o. przebieg egzaminu jest dokumentowany w protokole tego egzaminu.

Przewodniczący zespołu nadzorującego sporządza protokół przebiegu części pisemnej egzaminu w danej sali egzaminacyjnej, zgodnie z § 32 ust. 1–3 cyt. rozp. Przewodniczący zespołu egzaminacyjnego sporządza protokół zbiorczy z przebiegu części pisemnej egzaminu w danej szkole (placówce, u danego pracodawcy lub w danym podmiocie), zgodnie
z § 32 ust. 4–6 cyt. rozp.

Przewodniczący zespołu nadzorującego sporządza protokół przebiegu części praktycznej egzaminu w danej sali egzaminacyjnej, zgodnie z § 49 ust. 1–3 cyt. rozp. Przewodniczący zespołu egzaminacyjnego sporządza protokół zbiorczy z przebiegu części praktycznej egzaminu w danej szkole (placówce, u danego pracodawcy lub w danym podmiocie), zgodnie z § 49 ust. 4–6 cyt. rozp.

Zgodnie z § 53 ust. 1 cyt. rozp. arkusze egzaminacyjne z części praktycznej egzaminu, karty odpowiedzi, karty oceny oraz dokumentację, o której mowa w § 45 ust. 1 i § 46 ust. 1 cyt. rozp., a także zasady oceniania rozwiązań zadań o.k.e. przechowuje przez okres 6 miesięcy, licząc od dnia ogłoszenia wyników egzaminu, określonego w komunikacie CKE.

Upoważnienia oraz wnioski o ich udzielenie lub przedłużenie, deklaracje oraz protokoły o.k.e. przechowuje przez okres 5 lat, licząc od dnia ogłoszenia wyników egzaminu, określonego w komunikacie CKE.

Prawo wglądu do dokumentacji

Zgodnie z art. 44zzzt u.s.o. zdający, a w przypadku ucznia – uczeń lub jego rodzice, mają prawo wglądu do:

• karty odpowiedzi – w przypadku części pisemnej egzaminu,
• karty oceny – w przypadku części praktycznej egzaminu.

Z tego prawa mogą skorzystać w miejscu i czasie wskazanym przez dyrektora o.k.e., w terminie 6 miesięcy od dnia wydania przez o.k.e. świadectwa potwierdzającego kwalifikację w zawodzie lub informacji o wynikach egzaminu. Jeżeli jedynym rezultatem końcowym wykonania zadania egzaminacyjnego w części praktycznej jest dokumentacja, prawo wglądu obejmuje także tę dokumentację.

Osoba, której przysługuje prawo wglądu, ma także możliwość zapoznania się z zasadami oceniania rozwiązań zadań, może sporządzać notatki i wykonywać fotografie karty odpowiedzi, karty oceny lub dokumentacji.

Zdający, a w przypadku ucznia – uczeń lub jego rodzice, mogą zwrócić się z wnioskiem o weryfikację sumy punktów. Wniosek wraz z uzasadnieniem składa się do dyrektora o.k.e. w terminie 2 dni roboczych od dnia dokonania wglądu, a weryfikacji sumy punktów dokonuje się w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku. Dyrektor o.k.e. informuje zainteresowanego pisemnie o wyniku tej weryfikacji w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku. Jeżeli w wyniku weryfikacji suma punktów została podwyższona, dyrektor o.k.e. ustala nowy wynik egzaminu oraz wydaje świadectwo potwierdzające kwalifikację w zawodzie, w przypadku gdy zdający spełnił warunki określone w art. 44zzzo ust. 2 u.s.o., albo anuluje dotychczasowe świadectwo i wydaje nowe.

Odwołanie do Kolegium Arbitrażu Egzaminacyjnego

Zgodnie z art. 44zzzt ust. 7 u.s.o. zdający, a w przypadku ucznia – uczeń lub jego rodzice, mogą wnieść odwołanie od wyniku weryfikacji sumy punktów z części pisemnej egzaminu do Kolegium Arbitrażu Egzaminacyjnego. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem dyrektora o.k.e., w terminie 7 dni od dnia otrzymania informacji o wyniku weryfikacji.

Odwołujący się musi wskazać zadanie lub zadania egzaminacyjne, co do których nie zgadza się z przyznaną liczbą punktów, wraz z uzasadnieniem, w którym wykaże, że rozwiązanie tego zadania lub zadań egzaminacyjnych przez niego jest merytorycznie poprawne oraz spełnia warunki określone w poleceniu do danego zadania egzaminacyjnego.

Dyrektor o.k.e. może w wyniku wniesionego odwołania dokonać ponownej weryfikacji sumy punktów. Jeżeli uzna, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie w całości, ustala nowy wynik części pisemnej egzaminu w terminie 7 dni od dnia otrzymania odwołania. Jeżeli natomiast uzna, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie w części lub że w ogóle nie zasługuje na uwzględnienie, przekazuje je do dyrektora CKE wraz z uzasadnieniem w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania. O przekazaniu odwołania dyrektor o.k.e. niezwłocznie informuje tego, który je wniósł.

Dyrektor CKE przekazuje odwołanie wraz z uzasadnieniem i dołączonymi dokumentami do Kolegium Arbitrażu Egzaminacyjnego, w postaci zanonimizowanej, uniemożliwiającej identyfikację jego autora. Kolegium rozpatruje odwołanie wyłącznie w zakresie nieuwzględnionym przez dyrektora o.k.e. Arbitrzy mogą zwrócić się do CKE z wnioskiem o opinię dotyczącą rozwiązania danego zadania lub zadań egzaminacyjnych, ale opinia ta nie jest dla nich wiążąca. Odwołanie rozpatruje się w terminie 21 dni, licząc od dnia przekazania odwołania przez dyrektora o.k.e. do dyrektora CKE. Termin może być jednokrotnie przedłużony, nie więcej jednak niż o 7 dni.

Kolegium, w terminie określonym przez dyrektora CKE, nie krótszym niż 10 dni, podejmuje rozstrzygnięcie w odniesieniu do zadania lub zadań egzaminacyjnych i sporządza pisemne uzasadnienie zawierające w szczególności ocenę zasadności argumentów podniesionych w odwołaniu. Rozstrzygnięcie Kolegium jest ostateczne i nie służy na nie skarga do sądu administracyjnego. Kolegium przekazuje rozstrzygnięcie i uzasadnienie dyrektorowi CKE, ten zaś przekazuje je niezwłocznie dyrektorowi o.k.e. oraz autorowi odwołania.

Jeżeli w wyniku powyższego rozstrzygnięcia lub w wyniku uwzględnienia w części odwołania suma punktów została podwyższona, dyrektor o.k.e. ustala nowy wynik części pisemnej egzaminu (przepis art. 44zzzt ust. 6 u.s.o. stosuje się odpowiednio).

Skład oraz sposób i tryb działania Kolegium Arbitrażu Egzaminacyjnego określono w art. 9cb u.s.o. oraz w przepisach rozp. MEN z dn. 11.10.2016 r. w sprawie Kolegium Arbitrażu Egzaminacyjnego (Dz.U. z 2016 r. poz. 1710).

Unieważnienie egzaminu

Zgodnie z art. 44zzzp u.s.o. przewodniczący zespołu egzaminacyjnego przerywa i unieważnia zdającemu odpowiednią część egzaminu, jeżeli zdający:

1)  niesamodzielnie wykonuje zadania lub

2)  wniósł lub korzysta w sali egzaminacyjnej z urządzenia telekomunikacyjnego albo materiałów lub przyborów pomocniczych niewymienionych w komunikacie CKE, lub

3)  zakłóca prawidłowy przebieg części pisemnej lub części praktycznej egzaminu w sposób utrudniający pracę pozostałym zdającym.

Informację o przerwaniu i unieważnieniu zamieszcza się w protokole przebiegu egzaminu. W przypadku unieważnienia dyrektor o.k.e. ustala wynik uzyskany z części pisemnej lub części praktycznej tego egzaminu jako „0%”.

Analogiczną sankcję, tj. unieważnienie egzaminu, przepisy art. 44zzzq u.s.o. przewidują w przypadku stwierdzenia podczas sprawdzania i oceniania zadania lub zadań przez egzaminatora, jeżeli jedynym rezultatem końcowym jest dokumentacja:

1)  niesamodzielnego wykonania zadania lub zadań przez zdającego w części praktycznej egzaminu,

2)  występowania w pracy zdającego jednakowych sformułowań wskazujących na udostępnienie rozwiązań innemu zdającemu lub korzystanie z rozwiązań innego zdającego.

W takiej sytuacji dyrektor o.k.e. przekazuje zdającemu, a w przypadku ucznia – uczniowi lub jego rodzicom, pisemną informację o zamiarze unieważnienia części praktycznej egzaminu. Osoby te – w terminie 2 dni roboczych od dnia otrzymania pisemnej informacji – mają prawo złożyć do dyrektora o.k.e. wniosek o wgląd do dokumentacji, na podstawie której część praktyczna egzaminu ma być unieważniona. Dyrektor o.k.e. umożliwia im, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku, zapoznanie się z tą dokumentacją i złożenie wyjaśnień w sprawie, we wskazanym miejscu i czasie. Dyrektor o.k.e. rozstrzyga o unieważnieniu części praktycznej w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku (albo od dnia upływu terminu do złożenia wniosku) oraz przekazuje zdającemu (uczniowi lub jego rodzicom) pisemną informację o unieważnieniu wraz z uzasadnieniem.

W terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania informacji o unieważnieniu osoba zainteresowana może wnieść do dyrektora CKE zastrzeżenia do rozstrzygnięcia dyrektora o.k.e. (wnosi się je za pośrednictwem dyrektora o.k.e.). Zastrzeżenia te wraz z dokumentacją niezbędną do ich rozpatrzenia dyrektor o.k.e. przekazuje, nie później niż następnego dnia roboczego od dnia ich otrzymania, dyrektorowi CKE, chyba że dyrektor o.k.e. uwzględni te zastrzeżenia. Dyrektor CKE rozpatruje zastrzeżenia w terminie 7 dni od dnia ich otrzymania. Rozstrzygnięcie dyrektora CKE jest ostateczne i nie służy na nie skarga do sądu administracyjnego.

Świadectwo potwierdzające kwalifikację w zawodzie dyrektor o.k.e. wydaje po dokonaniu rozstrzygnięcia w sprawie unieważnienia, jeżeli w wyniku tego rozstrzygnięcia nie została unieważniona część praktyczna egzaminu i zdający spełnił warunki, o których mowa w art. 44zzzo ust. 2 u.s.o. W przypadku unieważnienia części praktycznej dyrektor o.k.e. ustala wynik uzyskany z części praktycznej tego egzaminu jako „0%”.

Zastrzeżenia do przebiegu egzaminu

Zgodnie z art. 44zzzr u.s.o. zdający, a w przypadku ucznia – uczeń lub jego rodzice, w terminie 2 dni roboczych od dnia przeprowadzenia części pisemnej lub części praktycznej, której jedynym rezultatem końcowym jest dokumentacja, mogą zgłosić zastrzeżenia wraz z uzasadnieniem do dyrektora o.k.e., jeżeli uznają, że w trakcie egzaminu zostały naruszone przepisy dotyczące jego przeprowadzania. Dyrektor o.k.e. rozpatruje zastrzeżenia w terminie 7 dni od dnia ich otrzymania i informuje pisemnie osobę zainteresowaną o wyniku rozstrzygnięcia. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, czy to na skutek zastrzeżeń, czy to z urzędu, dyrektor o.k.e., w porozumieniu z dyrektorem CKE, może unieważnić daną część egzaminu i zarządzić jej ponowne przeprowadzenie, jeżeli naruszenie mogło wpłynąć na wynik egzaminu.

W terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania rozstrzygnięcia dyrektora o.k.e. zdający (uczeń lub jego rodzice) może wnieść do dyrektora CKE zastrzeżenia do tego rozstrzygnięcia. Wnosi się je za pośrednictwem dyrektora o.k.e. Zastrzeżenia te wraz z dokumentacją niezbędną do ich rozpatrzenia dyrektor o.k.e. przekazuje, nie później niż następnego dnia roboczego, dyrektorowi CKE, chyba że dyrektor o.k.e. uwzględni te zastrzeżenia. Dyrektor CKE rozpatruje zastrzeżenia w terminie 7 dni od dnia ich wniesienia. Jego rozstrzygnięcie jest ostateczne i nie służy na nie skarga do sądu administracyjnego. Jeżeli stwierdzi, że naruszenie mogło wpłynąć na wynik egzaminu, może unieważnić daną część egzaminu i zarządzić jej ponowne przeprowadzenie. O rozstrzygnięciu w sprawie unieważnienia dyrektor CKE informuje dyrektora o.k.e.

Unieważnienie może nastąpić w stosunku do wszystkich zdających, zdających w poszczególnych szkołach (placówkach, podmiotach, u pracodawców), a także w stosunku do poszczególnych zdających.

Unieważnienie następuje także w przypadku niemożności ustalenia wyników danej części egzaminu z powodu zaginięcia lub zniszczenia kart oceny lub prac egzaminacyjnych i kart odpowiedzi. Dyrektor o.k.e., w porozumieniu z dyrektorem CKE, zarządza jego ponowne przeprowadzenie (art. 44zzzr ust. 9 u.s.o.).

Termin ponownego egzaminu ustala dyrektor CKE.

W przypadku części praktycznej egzaminu, której rezultatem końcowym jest wyrób lub usługa, zdający, a w przypadku ucznia – uczeń lub jego rodzice, mogą zgłosić do dyrektora o.k.e. zastrzeżenia wraz z uzasadnieniem, jeżeli uznają, że w trakcie części praktycznej zostały naruszone przepisy dotyczące jej przeprowadzania. Zastrzeżenia wraz z uzasadnieniem zgłasza się w terminie 2 dni roboczych od dnia przeprowadzenia części praktycznej. W takim przypadku dyrektor o.k.e. zwraca się do przewodniczącego zespołu egzaminacyjnego o przedstawienie wyjaśnień dotyczących wniesionych zastrzeżeń. Omówione wyżej przepisy art. 44zzzr ust. 2–8 i 10 u.s.o. stosuje się odpowiednio.

Dodatkowe terminy egzaminu

Uczeń (słuchacz), który nie przystąpił do egzaminu lub odpowiedniej jego części w wyznaczonym terminie albo którego część pisemna lub część praktyczna została unieważniona, albo który nie uzyskał wymaganej do zdania egzaminu liczby punktów z danej części, ma prawo przystąpić do egzaminu lub odpowiedniej jego części w kolejnych terminach jego przeprowadzania w trakcie nauki.

Do absolwentów oraz osób, które ukończyły kwalifikacyjny kurs zawodowy, stosuje się przepis art. 44zzzu ust. 2 u.s.o. Ci zdający, którzy nie przystąpili do egzaminu lub odpowiedniej jego części w wyznaczonym terminie albo których część pisemna lub część praktyczna egzaminu została unieważniona, albo którzy nie uzyskali wymaganej do zdania egzaminu liczby punktów z danej części, mają prawo przystąpić do egzaminu lub odpowiedniej jego części w kolejnych terminach jego przeprowadzania, z tym że w przypadku, gdy przystępują do egzaminu lub jego części po raz trzeci lub kolejny, zdają ten egzamin lub jego część na zasadach określonych dla egzaminu eksternistycznego, zgodnie z przepisami rozp. MEN z dn. 11.01.2012 r. w sprawie egzaminów eksternistycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 188, ze zm.), z tym że tych zdających nie dotyczy wykaz zawodów określonych w tym rozp. (tj. wykaz zawodów, w zakresie których nie przeprowadza się egzaminów eksternistycznych).

Do osób dorosłych, które ukończyły praktyczną naukę zawodu dorosłych lub przyuczenie do pracy dorosłych, oraz osób spełniających warunki dopuszczenia do eksternistycznego egzaminu zawodowego stosuje się art. 44zzzu ust. 3 u.s.o. Ci zdający, którzy przystąpili do egzaminu i nie uzyskali z jednej części tego egzaminu wymaganej do zdania liczby punktów, mają prawo przystąpić do tej części egzaminu w kolejnych terminach jego przeprowadzania przez okres 5 lat, licząc od dnia, w którym przystąpili do tego egzaminu po raz pierwszy.

Po upływie 5 lat, licząc od dnia pierwszego przystąpienia do egzaminu, zdający przystępuje do egzaminu w pełnym zakresie.

Opłaty za egzamin

Opłata za egzamin zawodowy przeprowadzany dla ucznia – młodocianego pracownika, o którym mowa w rozp. RM z dn. 28.05.1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (t. jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 232, ze zm.), oraz dla osoby dorosłej, która ukończyła praktyczną naukę zawodu dorosłych lub przyuczenie do pracy dorosłych, wynosi 5,5% minimalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela dyplomowanego posiadającego tytuł zawodowy magistra z przygotowaniem pedagogicznym (obecnie stawka ta wynosi 3149 zł).

W przypadku ponownego przystąpienia do egzaminu przez osoby, o których mowa powyżej, opłata za egzamin wynosi:

• w przypadku części pisemnej – 1/3 opłaty, o której mowa wyżej,
• w przypadku części praktycznej – 2/3 opłaty, o której mowa wyżej.

Dyrektor o.k.e. może zwolnić z całości lub części tej opłaty osobę o niskich dochodach, na jej wniosek. Do wniosku osoba zainteresowana musi dołączyć dokumenty potwierdzające wysokość dochodów. Opłatę za egzamin wnosi się na rachunek bankowy wskazany przez dyrektora o.k.e., a dowód wniesienia opłaty składa się dyrektorowi tej komisji nie później niż na 30 dni przed terminem egzaminu.

Dostosowanie egzaminu do potrzeb zdających

Dostosowanie warunków i formy egzaminu do potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych uczniów odbywa się na podstawie art. 44zzzf u.s.o. Ustawodawca odróżnia przy tym dostosowanie formy, które polega na przygotowaniu odrębnych arkuszy egzaminacyjnych, od dostosowania warunków, które zgodnie z art. 44zzzf ust. 8 u.s.o. polega odpowiednio na:

1)  zminimalizowaniu ograniczeń wynikających z niepełnosprawności, niedostosowania społecznego lub zagrożenia niedostosowaniem społecznym zdającego,

2)  zapewnieniu miejsca pracy odpowiedniego do potrzeb oraz możliwości zdającego,

3)  wykorzystaniu odpowiedniego sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych,

4)  odpowiednim przedłużeniu czasu przewidzianego na przeprowadzenie egzaminu,

5)  zapewnieniu obecności i pomocy w czasie egzaminu specjalisty odpowiednio z zakresu danego rodzaju niepełnosprawności, niedostosowania społecznego lub zagrożenia niedostosowaniem społecznym, jeżeli jest to niezbędne do uzyskania właściwego kontaktu z uczniem lub absolwentem lub pomocy w obsłudze sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych.

 

Z możliwości zdawania egzaminu w formie i warunkach dostosowanych do rodzaju niepełnosprawności mogą skorzystać uczeń lub absolwent posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niepełnosprawność – na podstawie tego orzeczenia (art. 44zzzf ust. 1 u.s.o.).

Zgodnie z art. 44zzzf ust. 2–6 u.s.o. do egzaminu w warunkach dostosowanych mogą przystąpić:

• uczeń lub absolwent posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niedostosowanie społeczne lub zagrożenie niedostosowaniem społecznym – na podstawie tego orzeczenia,
• uczeń lub absolwent posiadający orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania – na podstawie tego orzeczenia;
• zdający chory lub niesprawny czasowo – na podstawie zaświadczenia o stanie zdrowia wydanego przez lekarza; zaświadczenie zdający dołącza do deklaracji lub wniosku; w szczególnych przypadkach może je także przedłożyć później, niezwłocznie po jego otrzymaniu, przewodniczącemu zespołu egzaminacyjnego lub dyrektorowi o.k.e.;
• uczeń, słuchacz albo absolwent posiadający opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, o specyficznych trudnościach w uczeniu się – na podstawie tej opinii; opinię zdający składa wraz z deklaracją;
• uczeń, słuchacz albo absolwent, który w roku szkolnym, w którym przystępuje do egzaminu, był objęty pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole ze względu na trudności adaptacyjne związane z wcześniejszym kształceniem za granicą, zaburzenia komunikacji językowej lub sytuację kryzysową lub traumatyczną – na podstawie pozytywnej opinii rady pedagogicznej.

Dla wyżej wymienionych pięciu grup uczniów nie przygotowuje się odrębnych arkuszy egzaminacyjnych.

Opinia rady pedagogicznej, o której mowa wyżej, jest wydawana na wniosek nauczyciela lub specjalisty wykonującego w szkole zadania z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, prowadzących zajęcia z uczniem w szkole, po uzyskaniu zgody rodziców albo pełnoletniego ucznia, lub na wniosek rodziców albo pełnoletniego ucznia.

Rada pedagogiczna, spośród możliwych sposobów dostosowania warunków i form przeprowadzania egzaminu, wymienionych w komunikacie CKE, wskazuje sposób lub sposoby dostosowania warunków lub formy dla ucznia, słuchacza albo absolwenta (komunikat CKE w sprawie szczegółowych sposobów dostosowania warunków i form przeprowadzania egzaminu zawodowego jest ogłaszany nie później niż do 1 września roku szkolnego, w którym jest przeprowadzany egzamin).

Dyrektor szkoły lub upoważniony przez niego nauczyciel informują na piśmie rodziców ucznia, pełnoletniego ucznia albo absolwenta o wskazanych przez radę pedagogiczną sposobach dostosowania warunków i form przeprowadzania egzaminu – nie później niż na 3 miesiące przed terminem egzaminu. Rodzice ucznia, słuchacz albo absolwent składają oświadczenie o korzystaniu albo niekorzystaniu ze wskazanych sposobów dostosowania, w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania informacji.

Dyrektor szkoły, nie później niż na 2 miesiące przed terminem egzaminu, przekazuje dyrektorowi o.k.e. wykaz uczniów i absolwentów korzystających z dostosowania warunków lub formy przeprowadzania egzaminu (zob. § 8 ust. 2 cyt. rozp.). Jeżeli konieczność dostosowania warunków lub formy przeprowadzania egzaminu dla ucznia lub absolwenta wystąpiła po przekazaniu ww. wykazu, dyrektor szkoły lub upoważniony przez niego nauczyciel informują niezwłocznie rodziców ucznia, pełnoletniego ucznia albo absolwenta o wskazanym przez radę pedagogiczną sposobie lub sposobach dostosowania warunków lub formy przeprowadzania egzaminu. Dyrektor szkoły informuje niezwłocznie dyrektora o.k.e. o konieczności dostosowania warunków lub formy przeprowadzania egzaminu i przekazuje odpowiednie informacje.

Przystąpienie do egzaminu w warunkach i formie dostosowanych zapewnia przewodniczący zespołu egzaminacyjnego. W szczególnych przypadkach losowych lub zdrowotnych dyrektor szkoły, na wniosek rady pedagogicznej, może wystąpić do dyrektora o.k.e. z wnioskiem o wyrażenie zgody na przystąpienie ucznia, słuchacza albo absolwenta do egzaminu w warunkach dostosowanych, nieujętych w komunikacie CKE.

Odrębne przepisy dotyczące dostosowania egzaminu, zawarte w art. 44zzzh u.s.o., mają zastosowanie do:

• osób, które ukończyły kwalifikacyjny kurs zawodowy,
• osób dorosłych, które ukończyły praktyczną naukę zawodu dorosłych lub przyuczenie do pracy dorosłych,
• osób spełniających warunki dopuszczenia do egzaminu eksternistycznego potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie.

Zdający, o których mowa w powyższym wyliczeniu: niewidomi, słabowidzący, niesłyszący, słabosłyszący, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim lub z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera – przystępują do egzaminu w warunkach i formie dostosowanych do rodzaju ich niepełnosprawności, na podstawie zaświadczenia potwierdzającego występowanie danej dysfunkcji, wydanego przez lekarza. Przepisy art. 44zzzf ust. 7, 8 i 14 u.s.o. stosuje się odpowiednio. Na podstawie tego zaświadczenia oraz komunikatu CKE dyrektor o.k.e. lub upoważniona przez niego osoba wskazują sposób lub sposoby dostosowania warunków i formy przeprowadzania egzaminu dla tych zdających.

Dyrektor o.k.e. informuje o tych warunkach i formie zdających oraz przewodniczącego zespołu egzaminacyjnego – nie później niż na 2 miesiące przed terminem tego egzaminu. Jeżeli konieczność dostosowania wystąpiła po tym terminie, dyrektor o.k.e. niezwłocznie informuje daną osobę oraz przewodniczącego zespołu egzaminacyjnego o sposobie lub sposobach dostosowania.

Zwolnienia z egzaminu

Zgodnie z art. 44zzze u.s.o. laureat i finalista turnieju lub olimpiady tematycznej związanych z wybraną dziedziną wiedzy, wymienionych w wykazie MEN, są zwolnieni z części pisemnej egzaminu. Zwolnienie następuje na podstawie zaświadczenia stwierdzającego uzyskanie tytułu odpowiednio laureata lub finalisty, które należy przedłożyć przewodniczącemu zespołu egzaminacyjnego. Zwolnienie jest równoznaczne z uzyskaniem z części pisemnej egzaminu najwyższego wyniku.

Wykaz turniejów i olimpiad tematycznych MEN ogłasza w komunikacie nie później niż na 2 lata przed terminem przeprowadzania egzaminu.

Zgodnie z § 31 cyt. rozp. przewodniczący zespołu egzaminacyjnego informuje dyrektora o.k.e. o uzyskanym przez ucznia albo absolwenta tytule odpowiednio laureata lub finalisty uprawniającym do zwolnienia z części pisemnej egzaminu. Na świadectwie potwierdzającym kwalifikację w zawodzie lub na dyplomie potwierdzającym kwalifikacje zawodowe w miejscach przeznaczonych na wpisanie wyniku egzaminu z części pisemnej wpisuje się „100” oraz zamieszcza się adnotację o zwolnieniu i posiadanym tytule.