Co zmieni się w kształceniu ustawicznym od września 2019 roku? Wszystko o kwalifikacyjnych kursach zawodowych, kursach umiejętności zawodowych oraz turnusach dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników wyjaśnia w poniższej publikacji nasz Ekspert prawa oświatowego – prawnik Michał Łyszczarz.
Na stronie Rządowego Centrum Legislacji od 21.12.2018 r. dostępny jest …
(…) projekt rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych, które stanowi wykonanie upoważnienia ustawowego z art. 117 ust. 5 ustawy – Prawo oświatowe. Zgodnie z tą regulacją rozporządzenie określa:
1) rodzaje publicznych placówek kształcenia ustawicznego oraz zadania publicznych placówek kształcenia ustawicznego i publicznych centrów kształcenia zawodowego;
2) warunki, organizację i tryb prowadzenia kształcenia ustawicznego w poszczególnych formach pozaszkolnych, w tym wymogi jakie powinien spełniać program nauczania;
3) sposoby potwierdzania efektów kształcenia uzyskanych w wyniku ukończenia kształcenia prowadzonego w poszczególnych formach pozaszkolnych;
4) wzory dokumentów wydawanych po ukończeniu kształcenia prowadzonego w formach pozaszkolnych, o których mowa w art. 117 ust. 1a pkt 1-4 u.P.o., a także zakres informacji, jakie umieszcza się na zaświadczeniu wydawanym po ukończeniu kształcenia prowadzonego w formie pozaszkolnej;
5) przypadki, w których turnus dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników może być prowadzony w więcej niż jednym zawodzie;
6) tryb zwalniania z całości lub części opłat za kształcenie prowadzone w formach pozaszkolnych.
Jak wskazuje uzasadnienie do projektu rozporządzenia wprowadzane w nim rozwiązania uwzględniają:
- możliwość zaliczania potwierdzonych efektów kształcenia przy podejmowaniu dalszego kształcenia w formach pozaszkolnych,
- konieczność dostosowania kształcenia ustawicznego do potrzeb i warunków rynku pracy,
- zapewnienie dostępności do form kształcenia ustawicznego umożliwiających przekwalifikowanie się oraz uzyskanie nowych kwalifikacji,
- włączenie pracodawców w proces kształcenia ustawicznego,
- konieczność prawidłowego udokumentowania zwolnienia lub zwrotu opłaty za kształcenie w formie pozaszkolnej prowadzonej przez publiczną szkołę, placówkę kształcenia ustawicznego i centrów kształcenia zawodowego.
W uzasadnieniu do projektu rozporządzenia czytamy, że szkoły prowadzące kształcenie zawodowe od 01.09.2019 r. będą mogły prowadzić trzy spośród pięciu rodzajów form pozaszkolnych wskazanych ustawą Prawo oświatowe, czyli kwalifikacyjne kursy zawodowe, kursy umiejętności zawodowych oraz turnusy dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników.
Zauważyć należy, że zgodnie z art. 117 ust. 1a u.P.o. w brzmieniu w jakim przepis ten będzie obowiązywał od 01.09.2019 r. kształcenie ustawiczne prowadzi się w następujących formach pozaszkolnych:
1) kwalifikacyjny kurs zawodowy;
2) kurs umiejętności zawodowych;
3) kurs kompetencji ogólnych;
4) turnus dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników;
5) kurs, inny niż wymienione w pkt 1-3, umożliwiający uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych.
Zwrócić tu należy również uwagę, że od 01.09.2019 r. obowiązywać będzie nowa treść art. 2 pkt 4 u.P.o., stosownie do którego system oświaty obejmuje również placówki kształcenia ustawicznego oraz centra kształcenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych.
Tak jak dotychczas publicznymi placówkami kształcenia ustawicznego będą natomiast centra kształcenia ustawicznego.
Zgodnie z uzasadnieniem do rozporządzenia w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych zadaniem centrum kształcenia ustawicznego jest prowadzenie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych wskazanych w ustawie, z wyjątkiem turnusu dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników, lub kształcenia w szkołach dla dorosłych, jeżeli takie szkoły wchodzą w skład centrum (szczegółową organizację, sposób i warunki prowadzenia kształcenia w szkołach dla dorosłych wchodzących w skład centrum kształcenia ustawicznego określają przepisy dotyczące szkół publicznych).
Centrum kształcenia ustawicznego może również realizować zadania z zakresu praktycznej nauki zawodu, wynikające z programu nauczania danego zawodu. W realizacji swoich zadań centrum kształcenia ustawicznego może współpracować z innymi podmiotami prowadzącymi kształcenie ustawiczne w kraju i za granicą, zgodnie z § 4-5 projektu rozporządzenia.
Z kolei zadaniem centrum kształcenia zawodowego jest organizowanie i prowadzenie turnusów dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników lub realizowanie zadań z zakresu praktycznej nauki zawodu, wynikających z programu nauczania danego zawodu, które polegają na prowadzeniu:
- zajęć praktycznych dla uczniów szkół prowadzących kształcenie zawodowe, w zakresie całego lub części programu nauczania danego zawodu;
- zajęć uzupełniających dla młodocianych pracowników, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 120 ust. 4 ustawy.
Fakultatywnie, centrum kształcenia zawodowego może prowadzić kwalifikacyjne kursy zawodowe, kursy umiejętności zawodowych, kursy kompetencji ogólnych oraz inne kursy umożliwiające uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych, może także współpracować z placówkami doskonalenia nauczycieli w zakresie doskonalenia umiejętności zawodowych nauczycieli kształcenia zawodowego.
Zgodnie z § 6 ust. 2 projektu centrum kształcenia zawodowego może także prowadzić:
1) kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych, o których mowa w art. 117 ust. 1a pkt 1–3 i 5 ustawy;
2) dokształcanie teoretyczne młodocianych pracowników zatrudnionych u pracodawców w celu nauki zawodu i uczęszczających do branżowych szkół I stopnia – w zakresie kształcenia zawodowego teoretycznego, w przypadku gdy szkoła nie ma możliwości zrealizowania tego kształcenia.
Uzasadnienie wskazuje również, że z uwagi na konieczność włączenia pracodawców w procesy ustawicznej edukacji zawodowej w celu dostosowania kształcenia ustawicznego do potrzeb i warunków rynku pracy, na publiczne placówki kształcenia ustawicznego i centra kształcenia zawodowego nakłada się obowiązek współpracy z pracodawcami w zakresie organizacji i prowadzenia kształcenia praktycznego, przygotowania oferty kształcenia w formach pozaszkolnych zgodnej z oczekiwaniami pracodawców oraz kształcenia ustawicznego pracowników. Zgodnie z § 8 rozporządzenia centra kształcenia ustawicznego i publiczne centra kształcenia zawodowego współpracują z:
1) pracodawcami w zakresie:
a) organizacji i prowadzenia kształcenia praktycznego,
b) przygotowania oferty kształcenia w formach pozaszkolnych, zgodnej z oczekiwaniami pracodawców,
c) kształcenia ustawicznego pracowników;
2) urzędami pracy w zakresie szkolenia osób zarejestrowanych w tych urzędach;
3) innymi podmiotami prowadzącymi kształcenie ustawiczne w zakresie zadań statutowych.
Zgodnie z § 9 ust. 2 i 3 projektu minimalna liczba godzin kształcenia na kwalifikacyjnym kursie zawodowym jest równa minimalnej liczbie godzin kształcenia zawodowego określonej w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego dla danej kwalifikacji. Jeżeli kwalifikacyjny kurs zawodowy jest prowadzony w formie zaocznej, minimalna liczba godzin kształcenia zawodowego nie może być mniejsza niż 65% minimalnej liczby godzin kształcenia zawodowego określonej w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego dla danej kwalifikacji. W przypadku kwalifikacyjnych kursów zawodowych prowadzonych przez publiczne szkoły, placówki lub centra, liczba słuchaczy uczestniczących w kwalifikacyjnym kursie zawodowym wynosi nie mniej niż 20. Zorganizowanie kwalifikacyjnego kursu zawodowego dla mniejszej liczby słuchaczy wymaga zgody organu prowadzącego.
Kwalifikacyjny kurs zawodowy kończy się zaliczeniem w formie ustalonej przez podmiot prowadzący kurs. Efekty kształcenia uzyskane przez słuchaczy na kwalifikacyjnym kursie zawodowym będą sprawdzane na egzaminie zawodowym, przeprowadzanym przez okręgową komisję egzaminacyjną, natomiast podmiot realizujący kształcenie na kwalifikacyjnym kursie zawodowym powinien dokonywać bieżącej oceny stopnia osiągnięcia przez słuchaczy zakładanych efektów kształcenia oraz ich przygotowania do potwierdzenia kwalifikacji zawodowych na egzaminie zewnętrznym. Pozostawienie ustalenia formy zaliczenia kursu w kompetencji podmiotu prowadzącego kurs ma na celu zapewnienie możliwości uwzględnienia w tym zakresie uwarunkowań lokalnych i dostosowania jej do potrzeb i możliwości słuchaczy. Osoba, która uzyskała zaliczenie, otrzymuje zaświadczenie o ukończeniu kwalifikacyjnego kursu zawodowego uprawniające do przystąpienia do egzaminu zawodowego w zakresie kwalifikacji realizowanej na tym kursie. Projekt rozporządzenia określa wzór tego zaświadczenia.
Ponadto uzasadnienie wskazuje, że z uwagi na konieczność zapewnienia sprawnego potwierdzania przez słuchaczy uzyskanych na kwalifikacyjnym kursie zawodowym efektów kształcenia w systemie egzaminów zewnętrznych, podmiot prowadzący kwalifikacyjny kurs zawodowy jest obowiązany poinformować okręgową komisję egzaminacyjną o rozpoczęciu kształcenia na kursie w terminie 14 dni od daty rozpoczęcia tego kształcenia. Informacja powinna zawierać dane określone w § 11 rozporządzenia. Zgodnie z tym przepisem informacja zawiera:
1) oznaczenie podmiotu prowadzącego kwalifikacyjny kurs zawodowy;
2) nazwę i symbol cyfrowy zawodu, zgodnie z klasyfikacją zawodów szkolnictwa branżowego, oraz nazwę i oznaczenie kwalifikacji, zgodnie z podstawą programową kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego, w zakresie której jest prowadzone kształcenie;
3) termin rozpoczęcia i zakończenia kwalifikacyjnego kursu zawodowego;
4) wykaz słuchaczy kwalifikacyjnego kursu zawodowego, zawierający imię i nazwisko, datę i miejsce urodzenia oraz numer PESEL słuchacza, a w przypadku słuchacza, który nie posiada numeru PESEL – numer dokumentu potwierdzającego jego tożsamość.
Projekt przewiduje również możliwość zaliczenia dotychczas potwierdzonych efektów kształcenia przy podejmowaniu dalszej nauki na kwalifikacyjnym kursie zawodowym. Zgodnie z § 12 projektu osoba podejmująca kształcenie na kwalifikacyjnym kursie zawodowym posiadająca:
1) dyplom zawodowy,
2) dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe lub inny równorzędny,
3) świadectwo uzyskania tytułu zawodowego, dyplom uzyskania tytułu mistrza lub inny równorzędny,
4) świadectwo czeladnicze lub dyplom mistrzowski,
5) świadectwo ukończenia szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe,
6) świadectwo ukończenia liceum profilowanego,
7) certyfikat kwalifikacji zawodowej,
8) świadectwo potwierdzające kwalifikację w zawodzie,
9) zaświadczenie o ukończeniu kwalifikacyjnego kursu zawodowego
– jest zwalniana, na swój wniosek złożony podmiotowi prowadzącemu kwalifikacyjny kurs zawodowy, z zajęć dotyczących odpowiednio treści kształcenia lub efektów kształcenia zrealizowanych w dotychczasowym procesie kształcenia, o ile sposób organizacji kształcenia na kwalifikacyjnym kursie zawodowym umożliwia takie zwolnienie.
Kolejną formą pozaszkolną umożliwiającą uzyskiwanie wiedzy i umiejętności zawodowych jest kurs umiejętności zawodowych. Zgodnie z § 15 projektu minimalna liczba godzin kształcenia na kursie umiejętności zawodowych:
1) w przypadku kształcenia w zakresie jednej z części efektów kształcenia wyodrębnionych w ramach danej kwalifikacji – jest równa minimalnej liczbie godzin kształcenia przewidzianej dla danej części efektów kształcenia, określonej w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego;
2) w przypadku kształcenia w zakresie efektów kształcenia właściwych dla dodatkowych umiejętności zawodowych – jest równa minimalnej liczbie godzin kształcenia przewidzianych dla danej dodatkowej umiejętności zawodowej.
Kurs umiejętności zawodowych kończy się zaliczeniem w formie ustalonej przez podmiot prowadzący kurs.
W § 13 projektu rozporządzenia zawarto rozwiązanie zgodnie z którym osoba, która ukończyła kurs umiejętności zawodowych i podejmuje kształcenie na kwalifikacyjnym kursie zawodowym, jest zwalniana z zajęć prowadzonych w ramach kursu umiejętności zawodowych, na swój wniosek, na podstawie przedłożonego zaświadczenia o ukończeniu tego kursu. Zgodnie z uzasadnieniem do projektu takie rozstrzygnięcie umożliwia stopniowe osiąganie efektów kształcenia realizowanych na kwalifikacyjnym kursie zawodowym poprzez uczenie się na krótszych kursach umiejętności zawodowych, przy czym gwarantuje się możliwości zaliczenia efektów tego kształcenia przy podejmowaniu dalszej nauki na kwalifikacyjnym kursie zawodowym.
Z kolei turnus dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników, uregulowany w § 20-24 projektu rozporządzenia, jest organizowany dla młodocianych pracowników dokształcających się teoretycznie w zakresie danego zawodu szkolnictwa branżowego, na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę, albo szkołę (w przypadku, gdy szkoła nie ma możliwości zrealizowania kształcenia zawodowego teoretycznego). Turnus dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników można zorganizować dla młodocianych pracowników dokształcających się teoretycznie w zakresie dwóch zawodów przypisanych do tej samej branży, jeżeli jeden z tych zawodów jest zawodem o charakterze pomocniczym w stosunku do drugiego.
Turnus dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników realizuje zajęcia w wymiarze odpowiednim do zakresu dokształcania teoretycznego, na które został skierowany młodociany pracownik. Liczba młodocianych pracowników uczestniczących w turnusie dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników organizowanym przez publiczne centrum kształcenia zawodowego, wynosi co najmniej 20. Za zgodą organu prowadzącego ośrodek liczba młodocianych pracowników uczestniczących w turnusie może być mniejsza niż 20.
W przypadkach losowych można zorganizować dokształcanie teoretyczne młodocianych pracowników prowadząc w ramach turnusu konsultacje indywidualne. Liczba godzin konsultacji indywidualnych wynosi co najmniej 40% liczby godzin przewidzianej na kształcenie zawodowe teoretyczne w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego. Wzór zaświadczenia o ukończeniu dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników określa załącznik nr 4 do projektu rozporządzenia.
Zwrócić tu również należy uwagę n treść § 28 i 29 projektu rozporządzenia w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych. Zgodnie z tymi regulacjami kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych prowadzi się na podstawie programu nauczania, który zawiera:
1) nazwę formy kształcenia;
2) czas trwania, liczbę godzin kształcenia i sposób jego organizacji;
3) wymagania wstępne dla uczestników i słuchaczy, które w przypadku słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych i uczestników kursów umiejętności zawodowych uwzględniają także szczególne uwarunkowania związane z kształceniem w danym zawodzie lub kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie, określone w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego;
4) cele kształcenia i sposoby ich osiągania, z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych lub uczestników kształcenia w formach pozaszkolnych, o których mowa w ust. 117 ust. 1a pkt 2–5 ustawy, w zależności od ich potrzeb i możliwości;
5) plan nauczania określający nazwę zajęć oraz ich wymiar;
6) treści nauczania w zakresie poszczególnych zajęć;
7) opis efektów kształcenia;
8) wykaz literatury oraz niezbędnych środków i materiałów dydaktycznych;
9) sposób i formę zaliczenia.
Program nauczania realizowany na kwalifikacyjnym kursie zawodowym, w zakresie jednej kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie szkolnictwa branżowego, uwzględnia ogólne cele i zadania kształcenia zawodowego, a także następujące elementy podstawy programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego:
1) cele kształcenia właściwe dla danej kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie szkolnictwa branżowego;
2) efekty kształcenia właściwe dla danej kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie szkolnictwa branżowego;
3) warunki realizacji kształcenia w zawodzie, w którym została wyodrębniona dana kwalifikacja, właściwe dla tej kwalifikacji;
4) minimalną liczbę godzin kształcenia zawodowego w danej kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie szkolnictwa branżowego.
Centra kształcenia ustawicznego i publiczne centra kształcenia zawodowego sporządzają na każdy rok szkolny plan kształcenia zawierający:
- wykaz pozaszkolnych form kształcenia;
- czas trwania kształcenia i wymiar godzin kształcenia realizowanego w poszczególnych formach pozaszkolnych;
- planowaną liczbę słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych lub uczestników kształcenia w formach pozaszkolnych;
- nazwę i symbol cyfrowy zawodu oraz nazwę i oznaczenie kwalifikacji, zgodnie z klasyfikacją zawodów szkolnictwa branżowego.
Publiczne centra prowadzące kształcenie w formach pozaszkolnych sporządzają także plan dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników na dany rok szkolny, zawierający:
1) liczbę młodocianych pracowników, dla których ma być prowadzone dokształcanie teoretyczne;
2) wykaz zawodów, w których ma być prowadzone dokształcanie teoretyczne, oraz nazwę i symbol cyfrowy zawodu, zgodnie z klasyfikacją zawodów szkolnictwa branżowego;
3) zakres i formę dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników.
W projektowanym rozporządzeniu znajdują się również przepisy przejściowe, umożliwiające dokończenie rozpoczętego kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych prowadzonego na podstawie przepisów rozporządzenia MEN w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych. Zgodnie z § 37 ust. 2 rozporządzenia kursy umożliwiające uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych, rozpoczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, prowadzi się do zakończenia kształcenia na podstawie przepisów niniejszego rozporządzenia.
Rozporządzenie wejdzie w życie z dniem 01.09.2019 r.
Michał Łyszczarz – specjalista prawa oświatowego
Podstawa prawna:
- Ustawa z dn. 14.12.2016 r. Prawo oświatowe – Dz.U. z 2018 r. poz. 996 z późn. zm.
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 18.08.2017 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych – Dz.U. poz. 1632.
