Przygotowanie zawodowe młodocianych pracowników

392

Ogólne zasady dotyczące przygotowania zawodowego młodocianych pracowników

Młodociany nieposiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego (art. 191 § 2 k.p.). Szczegółowe zasady i warunki odbywania przygotowania zawodowego określono w przepisach rozp. RM z dn. 28.05.1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. Nr 60, poz. 278, z późn. zm.).

Warto zwrócić uwagę, że wymieniony powyżej akt wykonawczy uległ modyfikacjom w kilku aspektach i w zmienionym brzmieniu obowiązuje od 01.09.2012 r. (zmiany wprowadzono rozp. RM z dn. 09.08.2012 r., Dz.U. z 2012 r. poz. 980). Omawiana nowelizacja ma charakter aktualizacyjny i dostosowuje przepisy rozp. RM z dn. 28.05.1996 r. do zmian w ustawie z dn. 07.09. 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.), dokonanych w drodze noweli z dn. 19.08.2011 r. (Dz.U. Nr 205, poz. 1206).

—  Przygotowanie zawodowe młodocianych pracowników (dalej jako „młodociani”) może odbywać się przez:

  • naukę zawodu – mającą na celu przygotowanie młodocianych do pracy w charakterze wykwalifikowanego pracownika lub czeladnika i obejmuje praktyczną naukę zawodu organizowaną u pracodawcy na zasadach określonych w rozp. MEN z dn. 15.12.2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz.U. Nr 244, poz. 1626),

  • przyuczenie do wykonywania określonej pracy – mające na celu przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze przyuczonego pracownika i mogące dotyczyć wybranych prac związanych z nauką zawodu, o której mowa w § 6 ust. 2 i 3 cyt. rozp. 

—  Podmioty uprawnione do prowadzenia przygotowania zawodowego młodocianych. Osobami, które mogą prowadzić przygotowanie zawodowe młodocianych, są:

  • pracodawca,
  • osoba prowadząca zakład pracy w imieniu pracodawcy,
  • osoba zatrudniona u pracodawcy 

—  pod warunkiem posiadania kwalifikacji wymaganych od instruktorów praktycznej nauki zawodu, określonych w § 10 ust. 3–5 rozp. MEN z dn. 15.12.2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz.U. Nr 244, poz. 1626).
 

Wymóg posiadania odpowiednich kwalifikacji do prowadzenia przygotowania zawodowego nie dotyczy pracodawców, w imieniu których przygotowanie zawodowe młodocianych prowadzą uprawnieni do tego pracownicy.

 

—  Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.Zgodnie z art. 195 § 1 k.p. pracodawca jest obowiązany zawrzeć z młodocianym pisemną umowę o pracę w  celu przygotowania zawodowego.

O zawarciu nin. umowy pracodawca zawiadamia wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce zamieszkania młodocianego, a w przypadku pracodawcy będącego rzemieślnikiem – również izbę rzemieślniczą właściwą ze względu na siedzibę rzemieślnika.

Nauka zawodu w ramach przygotowania zawodowego

Problematykę organizowania i prowadzenia nauki zawodu w ramach przygotowania zawodowego uregulowano w przepisach rozdziału 2 cyt. rozp. z dn. 28.05.1996 r.
 

Nauka zawodu trwa nie dłużej niż 36 miesięcy.

Jednocześnie pracodawca, na wniosek młodocianego, albo izba rzemieślnicza, na wniosek pracodawcy będącego rzemieślnikiem i młodocianego, może przedłużyć czas trwania nauki zawodu, nie więcej jednak niż o:

  •   12 miesięcy – w celu umożliwienia dokończenia nauki w szkole,

  •   6 miesięcy – w innych uzasadnionych przypadkach.

Powyższa możliwość dotyczy sytuacji, w której młodociany dokształcający się w zasadniczej szkole zawodowej nie otrzymał promocji do klasy programowo wyższej lub nie ukończył szkoły.

Dopuszczalne jest również skrócenie nauki, nie więcej jednak niż o 12 miesięcy, jeżeli młodociany nie dokształca się w zasadniczej szkole zawodowej. Decyzję w tej sprawie podejmuje pracodawca, na wniosek młodocianego, bądź izba rzemieślnicza w odniesieniu do pracodawcy będącego rzemieślnikiem, na wniosek tego pracodawcy i młodocianego.

—  Zawody, w których odbywa się nauka zawodu oraz czas jej trwania – od 01.09.2012 r. klasyfikację zawodów szkolnictwa zawodowego określają przepisy rozp. MEN z dn. 23.12.2011 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz.U. z 2012 r. poz. 7). Klasyfikację, o której mowa, zawarto w załączniku do wymienionego rozp. MEN.

Nauka zawodu u pracodawców będących rzemieślnikami może odbywać się także w zawodach odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła, nieujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, określonych w przepisach dotyczących klasyfikacji  i specjalności dla potrzeb rynku pracy.

Zatrudnienie młodocianego odbywającego naukę zawodu jest dopuszczalne tylko przy pracach objętych programem praktycznej nauki zawodu.

 

—  Pracodawca zatrudniający młodocianego w celu nauki zawodu:

  • realizuje program nauczania dopuszczony do użytku w szkole uwzględniający podstawę programową kształcenia w zawodach określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego w zakresie nauczanego zawodu lub realizuje program zapewniający spełnienie wymagań egzaminacyjnych określonych w standardach będących podstawą przeprowadzania egzaminu kwalifikacyjnego na tytuł czeladnika w zawodach nieujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, określonych w zał. do rozp. MPiPS z dn. 27.04.2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. Nr 82, poz. 537). Powyższe przepisy dotyczące obowiązku realizacji programów nauczania stosuje się odpowiednio również do pracodawców, zatrudniających w celu nauki zawodu większą liczbę młodocianych, niż to wynika z ich potrzeb, którzy zawarli z młodocianymi umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego na czas określony, w warunkach ustalonych w § 9 cyt. rozp. RM z dn. 28.05.1996 r.,

  • zapewnia, aby osoby szkolące młodocianych posiadały kwalifikacje wymagane od instruktorów praktycznej nauki zawodu, określone w przepisach rozp. MEN z dn. 15.12.2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz.U. Nr 244, poz. 1626).


—  Dokształcanie teoretyczne – pracodawca zatrudniający młodocianych w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu:

  • kieruje ich na dokształcanie teoretyczne do zasadniczej szkoły zawodowej albo

  • kieruje ich na dokształcanie teoretyczne do ośrodka dokształcania i doskonalenia zawodowego albo

  • organizuje dokształcanie teoretyczne we własnym zakresie.

W przypadku organizowania dokształcania teoretycznego przez pracodawcę we własnym zakresie – pracodawca realizuje obowiązkowe zajęcia edukacyjne z zakresu teoretycznego kształcenia zawodowego wynikające z programu nauczania dopuszczonego do użytku szkolnego uwzględniającego podstawę programową kształcenia w zawodzie występującym w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego lub programu zapewniającego spełnienie wymagań egzaminacyjnych określonych w standardach będących podstawą przeprowadzania egzaminu kwalifikacyjnego na tytuł czeladnika w zawodach nieujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, określonych w zał. do rozp. MPiPS z dn. 27.04.2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. Nr 82, poz. 537).

Młodocianym zatrudnionym w celu nauki zawodu i dokształcającym się w ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego, znajdujących się w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania i miejsce pracy młodocianych – pracodawca może sfinansować koszty dojazdu i pobytu w ośrodku.

 
—  Egzamin kończący naukę zawodu – zgodnie z § 11 ust. 1 rozp. RM z dn. 28.05.1996 r. wiedza i umiejętności nabyte przez młodocianego podczas nauki zawodu są sprawdzane w trakcie egzaminu.
Młodociany zatrudniony u pracodawcy niebędącego rzemieślnikiem:

  • dokształcający się w zasadniczej szkole zawodowej – zdaje egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie z zakresu kwalifikacji wyodrębnionej w tym zawodzie, a w przypadku gdy w zawodzie wyodrębniono więcej niż jedną kwalifikację – egzaminy potwierdzające kwalifikacje w zawodzie z zakresu wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w tym zawodzie, zgodnie z przepisami dotyczącymi warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych,
  • dokształcający się w ośrodku dokształcania i doskonalenia zawodowego lub u pracodawcy – zdaje egzamin eksternistyczny potwierdzający kwalifikacje w zawodzie z zakresu kwalifikacji wyodrębnionej w tym zawodzie, a w przypadku gdy w zawodzie wyodrębniono więcej niż jedną kwalifikację – egzaminy eksternistyczne potwierdzające kwalifikacje w zawodzie z zakresu wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w tym zawodzie, zgodnie z przepisami dotyczącymi egzaminów eksternistycznych.

Młodociany zatrudniony u pracodawcy będącego rzemieślnikiem zdaje egzamin na tytuł czeladnika przed komisją egzaminacyjną powołaną przez właściwy organ statutowy izby rzemieślniczej. Zasady oraz tryb przeprowadzania egzaminu czeladniczego regulują przepisy rozp. MEN z dn. 12.10.2005 r. w sprawie egzaminów na tytuł czeladnika i mistrza w zawodzie, przeprowadzanych przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych (Dz.U. Nr 215, poz. 1820).

Pracodawca zatrudniający młodocianych:

  • pokrywa koszty przeprowadzenia egzaminów, o których wyżej mowa, zdawanych w pierwszym wyznaczonym terminie,

  • może pokryć koszty egzaminu poprawkowego.

Osoby, które przed ukończeniem nauki zawodu osiągnęły pełnoletność, kończą tę naukę na warunkach ustalonych dla młodocianych.

—  Przerwanie nauki zawodu – i podjęcie jej w tym samym lub zbliżonym zawodzie u tego samego albo innego pracodawcy skutkuje tym, że czas odbytej poprzednio nauki zawodu wlicza się młodocianemu do okresu wymaganego do odbycia przygotowania zawodowego, jeżeli przerwa w nauce zawodu nie trwała dłużej niż 12 miesięcy, a w przypadku podjęcia nauki zawodu u innego pracodawcy – dodatkowo po sprawdzeniu stopnia opanowania zawodu.
Zaliczenia praktycznej nauki zawodu dokonuje pracodawca, który przyjął młodocianego w celu dokończenia nauki zawodu, a zaliczenia przedmiotów teoretycznych – w zakresie zrealizowanym w okresie od-bywania przygotowania zawodowego u poprzedniego pracodawcy – dokonuje podmiot prowadzący teoretyczne  kształcenie zawodowe tego młodocianego w czasie odbywania przez niego przygotowania zawodowego ponownie u tego samego albo u innego pracodawcy.

Powyższe regulacje dotyczą odpowiednio młodocianych, którzy rozpoczęli naukę zawodu na innej podstawie niż umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego, lecz nauki tej nie ukończyli.

Przyuczenie do wykonywania określonej pracy w ramach przygotowania zawodowego

Drugą – obok nauki zawodu – formą przygotowania zawodowego jest przyuczenie do wykonywania określonej pracy. Zasady organizowania oraz tryb prowadzenia przyuczenia do wykonywania określonej pracy regulują przepisy rozdziału 3 rozp. RM z dnia 28.05.1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. Nr 60, poz. 278, z późn. zm.).


—  Czas trwania przyuczenia do wykonywania określonej pracy – wynosi od 3 do 6 miesięcy. W odniesieniu jednak do młodocianych uczestników OHP okres ten może być przedłużony do czasu ukończenia gimnazjum i trwać łącznie nie dłużej niż 22 miesiące.

Czas trwania, zakres oraz program przyuczenia do wykonywania określonej pracy ustala pracodawca, przyjmując wybrane treści:

  • programu nauczania uwzględniającego podstawę programową kształcenia w zawodach określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego lub

  • programu zapewniającego spełnienie wymagań egzaminacyjnych określonych w standardach będących podstawą przeprowadzania egzaminu kwalifikacyjnego na tytuł czeladnika w zawodach nieujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, określonych w zał. do rozp. MPiPS z 27.04.2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. Nr 82, poz. 537).

—  Egzamin i zaświadczenie o zdaniu egzaminu. Przyuczenie do wykonywania określonej pracy kończy się egzaminem sprawdzającym. Młodociani zatrudnieni u pracodawców:

  • niebędących rzemieślnikami – składają egzamin bezpośrednio u swoich pracodawców,

  • będących rzemieślnikami – składają egzamin przed komisją egzaminacyjną izby rzemieślniczej, na zasadach określonych przez Związek Rzemiosła Polskiego.

 Jeżeli wynik egzaminu jest pozytywny, pracodawca lub izba rzemieślnicza wydaje zaświadczenie stwierdzające nabycie umiejętności w wykonywaniu prac, których dotyczyło przyuczenie, oraz określające jego rodzaj, czas trwania i uzyskaną ocenę. W razie negatywnego wyniku egzaminu pracodawca, a w odniesieniu do pracodawcy będącego rzemieślnikiem – izba rzemieślnicza ustala, na jaki okres należy przedłużyć przyuczenie do wykonywania określonej pracy, z tym jednak, że okres ten nie może być dłuższy niż 3 miesiące.

—  Zaliczenie okresu przyuczenia do okresu praktycznej nauki zawodu – młodocianemu, który ukończył przyuczenie do wykonywania określonej pracy z wynikiem pozytywnym i podjął naukę zawodu odbywającą się w zakresie przyuczenia do wykonywania określonej pracy, zalicza się okres przyuczenia do okresu praktycznej nauki zawodu.

—  Kontynuacja przyuczenia po osiągnięciu pełnoletności – osoby, które przed ukończeniem przyuczenia do wykonywania określonej pracy osiągnęły pełnoletność, kończą przyuczenie na warunkach ustalonych dla młodocianych.