Działanie pracownika, które ma charakter
- działania umyślnego,
- niedbałego wykonywania pracy,
- braku odpowiedniej staranności w wypełnianiu obowiązków pracowniczych,
może skutkować poniesieniem odpowiedzialności materialnej przez pracownika, w przypadku gdy szkoda wyrządzona pracodawcy miała miejsce w konsekwencji ww. działań.
Art. 115 k.p. brzmi: Pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda.
Za stratę rzeczywistą uważa się taki uszczerbek majątkowy, który pracodawca poniósł w mieniu należącym do niego przed wyrządzeniem szkody.
Pracownik zatem nie ponosi odpowiedzialności materialnej za szkody, które nastąpiły na skutek przypadku pomimo, że wyniknęły one w związku przyczynowo-skutkowym zawinionym przez pracownika.
Art. 117 k.p. stanowi że: Pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniła się do jej powstania albo zwiększenia. Pracownik nie może też odpowiadać za szkody będące wynikiem zaistnienia tzw. siły wyższej (np. przyczyny atmosferyczne: powodzie, pożary, huragany itp.).
Sytuacje, kiedy pracodawca przyczynia się do zaistnienia szkody:
- w nienależyty sposób zabezpieczy urządzenia techniczne, maszyny, towary itd.,
- nie zapewni pracownikowi osoby na zastępstwo (podczas nieobecności pracownika, np. na skutek choroby) w czasie prowadzenia czynności związanych z remanentem,
- nie zapewni pracownikowi adekwatnej liczby współpracowników potrzebnych do należytego zorganizowania pracy.
W myśl art. 117 § 2 k.p. pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a zwłaszcza nie odpowiada za szkodę, która wyniknęła w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka.
Wspólne wyrządzenie szkody
Art. 118 dotyczy tzw. wspólnego wyrządzenia szkody i brzmi: W razie wyrządzenia szkody przez kilku pracowników każdy z nich ponosi odpowiedzialność za część szkody stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie stopnia winy i przyczynienia się poszczególnych pracowników do powstania szkody, odpowiadają oni w częściach równych.
Z przepisu tego wynika, iż odpowiedzialność pracowników w równych częściach nie ma charakteru odpowiedzialności solidarnej, jeśli jednak jeden ze sprawców szkody pokryłby ją w całości, to pozostali współsprawcy zostaliby zwolnieni z obowiązku wypłaty odszkodowania (z tytułu wyrządzonej szkody) na rzecz pracodawcy.
Ograniczenie i zaniechanie odszkodowania
Regulacją prawną jest art. 119 k.p., który brzmi: Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody,
– jeżeli jednak szkoda wyniknęła z faktu popełnienia przez pracownika czynu przestępczego, to wówczas na pracowniku ciąży pełna odpowiedzialność. W takiej sytuacji należy posłużyć się treścią art. 122 k.p., który stanowi: Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości.
– zgodnie z art. 121 § 1 k.p. dotyczącym ugody i sądowego obniżenia kosztów, jeśli naprawienie szkody następuje w oparciu o ugodę między pracodawcą i pracownikiem, wysokość odszkodowania może zostać obniżona, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, zwłaszcza zaś stopnia winy pracownika, jak i jego stosunku do obowiązków pracowniczych. Według art. 121 § 2 przy uwzględnianiu okoliczności wymienionych w § 1 omawianego przepisu wysokość odszkodowania może być też obniżona przez sąd pracy, dotyczy to także przypadku, gdy naprawienie szkody następuje na podstawie ugody sądowej. Jak wynika z art. 1211 w przypadku niewykonania przez pracownika ugody podlega ona wykonaniu zgodnie z trybem przepisów Kodeksu postępowania cywilnego po nadaniu jej klauzuli wykonalności prze sąd pracy. W myśl art. 1211 § 2 k.p. sąd pracy odmówi nadania klauzuli wykonalności ugodzie, w razie ustalenia, iż jest ona niezgodna z prawem lub sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Wyrządzenie szkody osobie trzeciej
W odniesieniu do szkody wyrządzonej osobie trzeciej obowiązującym jest art. 120 k.p., który brzmi następująco: W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. Zgodnie z art. 120 § 2 wobec pracodawcy, który dokonał naprawienia szkody wyrządzonej osobie trzeciej pracownik ponosi odpowiedzialność zgodnie z przepisami Rozdziału I Działu piątego Kodeksu pracy dotyczącego odpowiedzialności materialnej pracowników. Dodajmy, iż pracodawca może żądać od pracownika odszkodowania w ramach ustalonych w art. 114-119 k.p.
Odpowiedzialność pracodawcy za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej przez zatrudnionego pracownika nie jest jednak nieograniczona – dotyczy ona jedynie szkód wyrządzonych przez pracownika w trakcie wykonywania obowiązków pracowniczych w sposób nieumyślny. Jeżeli jednak pomiędzy wykonywaniem obowiązków pracowniczych a działaniem pracownika, w rezultacie którego nastąpiła szkoda nie ma związku przyczynowego, to wówczas pracodawca nie ponosi odpowiedzialności. W takim przypadku pracownik ponosi pełną odpowiedzialność wobec poszkodowanej osoby. Chodzi tutaj o sytuację, w której wykonywanie pracy stało się jedynie pretekstem (okazją) do wyrządzenia szkody osobie trzeciej.
Z wykładni SN wynika, iż treść art. 120 k.p. nie oznacza wyłączenia możliwości dochodzenia odszkodowania przez osobę trzecią bezpośrednio od pracownika w przypadku niewypłacalności pracodawcy takiego pracownika.
Wysokość odszkodowania
Wysokość odszkodowania należnego ze strony pracownika, który wyrządził szkodę osobie trzeciej uzależnione jest od tego czy spowodowanie szkody było umyślne czy też nie.
Jeżeli szkoda miała nieumyślny charakter to, w myśl art. 119 k.p., odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ona przewyższać kwoty 3-miesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
W przypadku gdy pracownik spowodował szkodę umyślnie to, zgodnie z art. 122 k.p., obowiązany jest do jej naprawienia w pełnej wysokości.
