Zadania szkoły i j.s.t. w zakresie udzielania pomocy materialnej

Pomoc materialna o charakterze socjalnym

Zgodnie z art. 90f u.s.o. rada gminy ma obowiązek uchwalić regulamin udzielania pomocy materialnej o charakterze socjalnym dla uczniów zamieszkałych na terenie gminy. Regulamin taki stanowi akt prawa miejscowego i podlega ogłoszeniu w dzienniku urzędowym województwa.

Przyjmując regulamin, rada powinna mieć na względzie cele pomocy wymienione w art. 90b ust. 2 u.s.o., czyli: zmniejszenie różnic w dostępie do edukacji, umożliwienie pokonywania barier dostępu do edukacji wynikających z trudnej sytuacji materialnej ucznia, a także wspieranie edukacji uczniów zdolnych. W samym regulaminie określa się w szczególności:

• sposób ustalania wysokości stypendium szkolnego w zależności od sytuacji materialnej uczniów i ich rodzin oraz innych okoliczności, o których mowa w art. 90d ust. 1 u.s.o. (bezrobocie, niepełnosprawność, ciężka lub długotrwała choroba, wielodzietność, brak umiejętności wypełniania funkcji opiekuńczo-wychowawczych, alkoholizm lub narkomania, niepełna rodzina lub zdarzenie losowe);
• formy, w jakich udziela się stypendium szkolnego w zależności od potrzeb uczniów zamieszkałych na terenie gminy;
• tryb i sposób udzielania stypendium szkolnego;
• tryb i sposób udzielania zasiłku szkolnego w zależności od zdarzenia losowego.

Tryb przyznawania pomocy

Zgodnie z art. 90m u.s.o. świadczenie pomocy materialnej o charakterze socjalnym przyznaje wójt (burmistrz, prezydent miasta), ale do prowadzenia postępowania w sprawach z zakresu pomocy materialnej o charakterze socjalnym dla uczniów rada gminy może upoważnić kierownika ośrodka pomocy społecznej.

Świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym mogą być przyznawane z urzędu lub na wniosek. Z wnioskiem o przyznanie świadczenia mogą wystąpić:

• rodzice albo pełnoletni uczeń,
• dyrektor szkoły, kolegium pracowników służb społecznych lub ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego.

We wniosku o przyznanie świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym należy podać w szczególności:

• imię i nazwisko ucznia oraz jego rodziców;
• miejsce zamieszkania ucznia;
• dane uzasadniające przyznanie świadczenia pomocy materialnej, w tym zaświadczenie albo oświadczenie o wysokości dochodów; w przypadku ubiegania się o stypendium szkolne dla ucznia, którego rodzina korzysta ze świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, zamiast zaświadczenia albo oświadczenia o wysokości dochodów przedkłada się zaświadczenie albo oświadczenie o korzystaniu ze świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej;
• pożądaną formę świadczenia pomocy materialnej inną niż forma pieniężna.

Oświadczenia, o których wyżej mowa, składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Składający oświadczenie jest zobowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Wnioski o przyznanie stypendium szkolnego składa się do 15 września danego roku szkolnego, a w przypadku słuchaczy kolegiów – do 15 października danego roku szkolnego. W uzasadnionych przypadkach wniosek można złożyć po upływie tych terminów. Z kolei o zasiłek szkolny można ubiegać się w terminie nie dłuższym niż dwa miesiące od wystąpienia zdarzenia uzasadniającego przyznanie tego zasiłku.

Rozstrzygnięcia w przedmiocie przyznania świadczeń pomocy materialnej o charakterze socjalnym zapadają w formie decyzji administracyjnej.

Wstrzymanie lub cofnięcie pomocy

Zgodnie z art. 90o ust. 4 u.s.o. stypendium szkolne wstrzymuje się albo cofa w przypadku ustania przyczyn, które stanowiły podstawę jego przyznania. O zmianie okoliczności uprawniających do otrzymywania stypendium rodzice ucznia (lub sam uczeń, jeżeli jest pełnoletni) mają obowiązek niezwłocznie powiadomić organ, który przyznał to stypendium. Taki obowiązek spoczywa też na dyrektorze szkoły (kolegium, ośrodka), jeżeli poweźmie on w tym przedmiocie informację.

Należności z tytułu nienależnie pobranego stypendium szkolnego podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Wysokość należności podlegającej zwrotowi oraz termin jej zwrotu ustala się w drodze decyzji administracyjnej. W przypadkach szczególnych, zwłaszcza jeżeli zwrot wydatków na udzielone stypendium szkolne w całości lub w części stanowiłby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też niweczyłby skutki udzielanej pomocy, właściwy organ może odstąpić od żądania takiego zwrotu.

Pomoc materialna o charakterze motywacyjnym

Zgodnie z art. 90g ust. 11 u.s.o. stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe przyznaje dyrektor szkoły, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej, w ramach środków przyznanych przez organ prowadzący na ten cel w budżecie szkoły. Dyrektor szkoły może przyznać to stypendium również uczniowi zamieszkałemu poza obwodem szkoły, do której uczęszcza (art. 90g ust. 11a u.s.o.).

Dyrektor szkoły powołuje komisję stypendialną – przepisy nie odnoszą się ani do składu, ani do trybu powołania komisji, pozostawiając swobodę decyzyjną dyrektorowi. Komisja ustala średnią ocen, braną pod uwagę przy przyznawaniu stypendium za wyniki w nauce, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i samorządu uczniowskiego.

Wniosek o przyznanie stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe wychowawca klasy składa do komisji stypendialnej, która przekazuje wniosek wraz ze swoją opinią dyrektorowi szkoły.

Przepisy te odpowiednio stosuje się do słuchaczy kolegiów pracowników służb społecznych, z tym że wniosek o przyznanie stypendium składa słuchacz.

Wysokość stypendium nie może przekroczyć dwukrotności kwoty wskazanej w art. 6 ust. 2 pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych – czyli 248 zł (2 x 124 zł). Mając to na uwadze, dyrektor szkoły ustala wysokość stypendium, po zasięgnięciu opinii komisji stypendialnej i rady pedagogicznej oraz w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę.

Regionalne i lokalne programy wyrównywania szans edukacyjnych

Zgodnie z art. 90t ust. 1 u.s.o. jednostki samorządu terytorialnego mogą tworzyć regionalne lub lokalne programy: wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży oraz wspierania edukacji uzdolnionych dzieci i młodzieży. Programy te samorządy mogą tworzyć we współpracy z organizacjami, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dn. 24.04.2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2018 r. poz. 450, z późn. zm.).

Zgodnie z art. 72 u.f.z.o. na realizację ww. programów j.s.t. przeznaczają środki własne, a także mogą przeznaczać środki publiczne, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o finansach publicznych.

W przypadku przyjęcia tych programów organ stanowiący j.s.t. określa szczegółowe warunki udzielania pomocy dzieciom i młodzieży pobierającej naukę na terenie danej j.s.t. bez względu na miejsce zamieszkania, formy i zakres tej pomocy, w tym stypendia dla uzdolnionych uczniów oraz tryb postępowania w tych sprawach, uwzględniając w szczególności przedsięwzięcia sprzyjające eliminowaniu barier edukacyjnych, a także osoby lub grupy osób uprawnione do pomocy oraz potrzeby edukacyjne na danym obszarze.

Poniżej w formie tabeli przedstawiamy praktyczne zestawienie dotyczące charakteru i rodzaju pomocy materialnej udzielanej uczniom i słuchaczom.