Sposób postępowania określają wówczas przepisy rozdziału 4 rozp. MENiS z dn. 31.12.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. z 2003 r. Nr 6, poz. 69, z późn. zm.).
Definicja terminu „wypadek”
Przepisy cyt. rozp. posługują się terminem „wypadek”, nie zawierają jednak jego definicji. W § 52 cyt. rozp. wskazano natomiast, że w sprawach nieuregulowanych w niniejszym rozdziale stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. To oznacza, że należy posiłkować się ustawą z dn. 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t. jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1376, ze zm.).
W związku z powyższym można przyjąć, że wypadek to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w trakcie pozostawania osoby pod opieką szkoły lub placówki (nie tylko na terenie szkoły, ale także poza nią, np. podczas lekcji plenerowych, wycieczek, zawodów sportowych, olimpiad itd.). W takiej sytuacji zawsze należy przeprowadzić procedurę powypadkową. Wypadkiem nie jest zatem zdarzenie: pozbawione cechy nagłości, wywołane przyczyną wewnętrzną (np. chorobą czy wadą narządu), niepowodujące urazu lub śmierci i mające miejsce w czasie, gdy dana osoba nie pozostawała pod opieką szkoły (placówki).
Obowiązki pracownika szkoły lub placówki w razie zaistnienia wypadku
Zgodnie z § 40 cyt. rozp. pracownik szkoły lub placówki, który powziął wiadomość o wypadku, ma obowiązek niezwłocznie zapewnić poszkodowanemu opiekę, w szczególności sprowadzić fachową pomoc medyczną, a do tego czasu, w miarę możliwości, udzielić poszkodowanemu pierwszej pomocy.
O każdym wypadku zawiadamia się niezwłocznie:
- rodziców (opiekunów) poszkodowanego,
- pracownika służby bhp,
- społecznego inspektora pracy,
- organ prowadzący szkołę lub placówkę,
- radę rodziców.
O wypadku ciężkim, zbiorowym lub śmiertelnym zawiadamia się niezwłocznie prokuratora i organ sprawujący nadzór pedagogiczny. Natomiast o wypadku, do którego doszło w wyniku zatrucia, zawiadamia się niezwłocznie państwowego inspektora sanitarnego.
Za ciężki wypadek uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do nauki albo trwałe istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. Za zbiorowy wypadek uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.
Zawiadomień, o których wyżej mowa, dokonuje dyrektor lub upoważniony przez niego pracownik szkoły lub placówki.
Zabezpieczenie miejsca wypadku oraz powołanie zespołu powypadkowego
Zaistnienie wypadku powoduje konieczność powołania zespołu powypadkowego. Zgodnie z § 42 cyt. rozp. do czasu rozpoczęcia pracy przez zespół powypadkowy, dyrektor zabezpiecza miejsce wypadku w sposób wykluczający dopuszczenie osób niepowołanych. Jeżeli czynności zabezpieczających nie może wykonać dyrektor, wykonuje je upoważniony przez dyrektora pracownik szkoły lub placówki.
W celu przeprowadzenia postępowania powypadkowego i sporządzenia dokumentacji powypadkowej dyrektor szkoły lub placówki powołuje zespół powypadkowy, który przeprowadza postępowanie powypadkowe i sporządza dokumentację powypadkową, w tym protokół powypadkowy. Wzór protokołu powypadkowego jest określony w załączniku nr 1 do cyt. rozp. (zob. też załącznik nr 1 do nin. punktu).
W skład zespołu powypadkowego wchodzą: pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy. Jeżeli z jakichkolwiek powodów jedna z tych osób nie może wziąć udziału w pracach zespołu, dyrektor powołuje w jej miejsce innego pracownika szkoły lub placówki przeszkolonego w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Jeżeli natomiast w składzie zespołu nie mogą uczestniczyć ani pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy, ani społeczny inspektor pracy, w skład zespołu wchodzi dyrektor oraz pracownik szkoły lub placówki przeszkolony w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
W skład zespołu może wchodzić przedstawiciel organu prowadzącego, organu sprawującego nadzór pedagogiczny lub rady rodziców.
Funkcję przewodniczącego zespołu pełni pracownik służby bhp, a jeżeli nie ma go w składzie – społeczny inspektor pracy. Jeżeli w pracach zespołu nie uczestniczy ani pracownik służby bhp, ani społeczny inspektor pracy, przewodniczącego zespołu spośród pracowników szkoły lub placówki wyznacza dyrektor.
Postępowanie powypadkowe oraz sporządzenie protokołu powypadkowego
Czynności wyjaśniające prowadzone przez zespół powypadkowy mają na celu ustalenie przyczyn i okoliczności wypadku. Działania te obejmują w szczególności:
- oględziny miejsca wypadku oraz stanu technicznego maszyn i innych urządzeń, a także urządzeń ochronnych,
- badanie warunków nauki i pozostałych okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,
- wysłuchanie wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, oraz zebranie informacji o wypadku od świadków,
- zasięgnięcie opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku,
- zbieranie innych dowodów dotyczących wypadku, dokonanie kwalifikacji prawnej wypadku oraz określenie wniosków i środków profilaktycznych.
W sprawach spornych rozstrzygające jest stanowisko przewodniczącego zespołu. Członek zespołu, który nie zgadza się ze stanowiskiem przewodniczącego, może złożyć zdanie odrębne, które odnotowuje się w protokole powypadkowym.
Do obowiązków przewodniczącego zespołu należy pouczenie poszkodowanego lub reprezentujących go osób o przysługujących im prawach w toku postępowania powypadkowego, czyli o prawie do zaznajomienia się z treścią protokołu i innymi materiałami postępowania powypadkowego oraz o prawie zgłoszenia zastrzeżeń do protokołu.
Protokół powypadkowy należy sporządzić w terminie 21 dni od dnia zakończenia postępowania powypadkowego i niezwłocznie doręczyć osobom uprawnionym do zaznajomienia się z materiałami tego postępowania. Jedynie w uzasadnionych przypadkach protokół powypadkowy może być sporządzony w późniejszym terminie. Protokół powypadkowy podpisują członkowie zespołu oraz dyrektor.
Osoby upoważnione do zapoznania się z protokołem powypadkowym
Zgodnie z § 45 cyt. rozp. z treścią protokołu powypadkowego i innymi materiałami postępowania powypadkowego zaznajamia się:
- poszkodowanego pełnoletniego,
- rodziców (opiekunów) poszkodowanego małoletniego.
Jeżeli poszkodowany pełnoletni zmarł lub nie pozwala mu na to stan zdrowia, z materiałami postępowania powypadkowego zaznajamia się jego rodziców (opiekunów).
Protokół powypadkowy doręcza się osobom uprawnionym do zaznajomienia się z materiałami postępowania powypadkowego. Jeden egzemplarz protokołu powypadkowego pozostaje w szkole lub placówce. Organowi prowadzącemu i organowi sprawującemu nadzór pedagogiczny protokół powypadkowy doręcza się na ich wniosek.
Tryb składania zastrzeżeń do ustaleń protokołu powypadkowego
Zgodnie z § 48 ust. 1 cyt. rozp. w ciągu 7 dni od dnia doręczenia protokołu powypadkowego osoby uprawnione do zaznajomienia się z materiałami postępowania powypadkowego mogą złożyć zastrzeżenia do ustaleń protokołu. Zastrzeżenia składa się ustnie do protokołu lub na piśmie przewodniczącemu zespołu.
Zastrzeżenia rozpatruje organ prowadzący szkołę lub placówkę. Mogą one dotyczyć w szczególności:
- niewykorzystania wszystkich środków dowodowych niezbędnych dla ustalenia stanu faktycznego,
- sprzeczności istotnych ustaleń protokołu z zebranym materiałem dowodowym.
Po rozpatrzeniu zastrzeżeń organ prowadzący szkołę lub placówkę może:
- zlecić dotychczasowemu zespołowi wyjaśnienie ustaleń protokołu lub przeprowadzenie określonych czynności dowodowych;
- powołać nowy zespół celem ponownego przeprowadzenia postępowania powypadkowego.
Prowadzenie rejestru wypadków oraz ustalenie niezbędnych środków profilaktycznych
Dyrektor szkoły lub placówki ma obowiązek dokumentowania wypadków uczniów oraz innych osób w formie rejestru wypadków. Rejestr prowadzi się według wzoru określonego w załączniku nr 2 do cyt. rozp. (zob. też załącznik nr 2 do nin. punktu).
Ważnym elementem zapobiegania wypadkom jest omawianie z pracownikami szkoły lub placówki okoliczności i przyczyn wypadków oraz ustalanie środków niezbędnych do zapobieżenia im – zgodnie z § 51 cyt. rozp. należy to do obowiązków dyrektora szkoły lub placówki.
