„Nabyłam z mężem samochód, którego byłam współwłaścicielem. Rozwiedliśmy się trzy lata temu, a nie mieliśmy rozdzielności majątkowej ani podziału majątku, on jeździł tym autem. Czy może je sprzedać bez mojego podpisu i zgody?”
Udzielając odpowiedzi na Pani pytanie wskazuję, iż były małżonek nie może przed dokonaniem podziału majątku samodzielnie rozporządzać rzeczą, która wchodziła w skład majątku wspólnego małżonków.
W pierwszej kolejności wyjaśnić należy, że jeżeli małżonkowie nie zawrą umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową (tzw. intercyzy) to zgodnie art. 31 § 1 zdanie pierwsze ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej: k.r.o.), z chwilą zawarcia małżeństwa powstanie między nimi z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny o charakterze współwłasności łącznej). Na podstawie wyżej przytoczonego przepisu zakupiony przez Państwa samochód wszedł zatem do majątku wspólnego.
Z chwilą orzeczenia rozwodu pomiędzy małżonkami następuje ustanie wspólności ustawowej. Majątek objęty wspólnością po rozwodzie przestaje być współwłasnością łączną i ulega on przekształceniu we wspólność podobną do wspólności rzeczy w częściach ułamkowych. Od momentu ustania wspólności ustawowej małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnych (art. 43 § 1 k.r.o.). Od tego też momentu do zarządu majątkiem, który był objęty wspólnością, nie stosuje się art. 36-40 k.r.o., lecz odpowiednio przepisy o zarządzie majątkiem spadkowym tj. art. 1035-1036 ustawy Kodeks cywilny oraz na podstawie art. 1035 K.c. odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych tj. art. 195-221 K.c.
Z wyżej wskazanych przepisów wynika, iż byli małżonkowie mogą samodzielnie dokonywać jedynie czynności nieprzekraczających zakres zwykłego zarządu przedmiotem majątku, który był objęty wspólnością ustawową. Natomiast, zgodnie z art. 199 K.c. do rozporządzenia rzeczą wspólną oraz do innych czynności które przekraczają zakres zwykłego zarządu potrzebna jest zgodna wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli. Powyższe oznacza, że były mąż nie może bez Pani zgody zbyć samochodu osobie trzeciej.
W tym miejscu zwrócić jednak należy uwagę na przepis art. 169 § 1 K.c. zgodnie z którym, jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzenia rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze. W przypadku zatem gdyby Pani były małżonek, bez Pani zgody, zbył samochód, który był objęty wspólnością ustawową, a nabywca działający w dobrej wierze na podstawie ww. przepisu stałby się jego właścicielem, to może Pani domagać się rozliczenia korzyści uzyskanej ze sprzedaży samochodu. Roszczenie w tym zakresie winno zostać zgłoszone najpóźniej w postępowaniu o podział majątku wspólnego.
Magdalena Szychta – radca prawny
Kancelaria Filipek & Kamiński sp.k. Lublin
www.kancelaria-fk.pl
Podstawa prawna:
1. Ustawa z dn. 25.02.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy – tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 788 ze zm.
2. Ustawa z dn. 23.04.1964 r. Kodeks cywilny – Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.
