Do konsultacji społecznych i uzgodnień międzyresortowych skierowany został projekt nowelizacji ustawy o systemie oświaty dotyczący przyjmowania uczniów do szkół i przedszkoli.
Skąd zmiany?
Proponowane zmiany przepisów stanowią wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 stycznia 2013 r. (sygn. akt K 38/12), w którym stwierdzono niezgodność art. 22 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie oświaty, zobowiązującego ministra edukacji do uregulowania w drodze rozporządzenia zasad naboru do szkół i przedszkoli, z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, a w konsekwencji niekonstytucyjność rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych (Dz.U. Nr 26, poz. 232, z późn. zm.). TK uznał, że kryteria naboru uczniów do szkół powinny zostać uregulowane w akcie rangi ustawowej i wskazał, że w u.s.o. brakuje katalogu cech kandydatów do placówek edukacyjnych oraz ich hierarchii, a także procedur odwoławczych od decyzji o nieprzyjęciu dziecka do wybranej szkoły lub przedszkola, co powoduje samoistność regulacji wprowadzanej w rozporządzeniu.
Ponadto Trybunał Konstytucyjny przypomniał, że pozyskiwanie i przetwarzanie danych osobowych w procesie rekrutacji odbywa się bez podstawy prawnej. Na konieczność zmian w tej dziedzinie wskazywał również Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych i Rzecznik Praw Obywatelskich, do którego docierały sygnały o występowaniu tendencji do rozszerzania zakresu pozyskiwanych w procesie naboru do szkół i przedszkoli danych osobowych rodziców dzieci (np. danych zawartych w kopii deklaracji podatkowej PIT, aktualnym zaświadczeniu ZUS RMUA, zaświadczeniu o niepełnosprawności, zaświadczeniu z miejsca pracy, kopii orzeczenia sądowego, itp.).
TK odroczył obowiązywanie wyroku o 12 miesięcy. Zaskarżony przepis i wydane na jego podstawie rozporządzenie MEN ostatecznie utracą moc 19 stycznia 2014 r. W związku z tym resort przygotował nowelizację uwzględniającą m.in.:
- kryteria i zasady przeprowadzania rekrutacji do publicznych przedszkoli oraz publicznych szkół i placówek oświatowych, ze wskazaniem grup kandydatów o szczególnym statusie uprzywilejowania (sytuacja osobista lub rodzinna albo szczególne zdolności czy osiągnięcia), a także określeniem hierarchii poszczególnych kryteriów,
- procedury rekrutacji, w tym procedurę odwoławczą w przypadku nieprzyjęcia dziecka lub ucznia do publicznego przedszkola lub publicznej szkoły, oraz
- zasady ujawniania i przetwarzania danych osobowych uczestników procesu rekrutacji.
Proponowane zmiany w u.s.o.
I. Kryteria rekrutacji
Kryteria, którymi należy się kierować w procesie rekrutacji do publicznych przedszkoli, publicznych innych form wychowania przedszkolnego, publicznych szkół i placówek zostały podzielone na trzy grupy.
1. Pierwsza grupa uwzględnia zakres potrzeb wynikających z umowy społecznej. Osoby, które z przyczyn losowych mają trudniejszą sytuację rodzinną, finansową lub zdrowotną uzyskują od państwa szczególną pomoc. Kryteria zostały odmiennie sformułowane w zależności od tego, czy dotyczą dzieci i młodzieży, czy dorosłych. Wszystkie kryteria z tej grupy mają jednakową wartość i nie mogą być dowolnie wybierane w procesie rekrutacji.
2. Druga grupa kryteriów uwzględnia zakres społecznych potrzeb rodziny. Ich zaspokojenie sprzyja wychowawczej i opiekuńczej roli rodziny poprzez zapewnienie możliwości korzystania z publicznego przedszkola, publicznej innej formy wychowania przedszkolnego lub publicznej szkoły lub placówki, które znajdują się w dogodnym położeniu ze względu na realizację różnorodnych funkcji życiowych przez poszczególnych członków rodziny. Sprzyja to pogodzeniu obowiązków zawodowych z obowiązkami rodziców, a dzieciom stwarza poczucie bezpieczeństwa. Organy prowadzące będą miały możliwość wprowadzenia w tej grupie kryteriów dodatkowych (nie więcej niż trzech), jednak kryteria te nie mogą mieć przyznanej większej liczby punktów niż kryteria określone w ustawie.
3. Trzecia grupa kryteriów uwzględnia indywidualne zdolności kandydatów, ich predyspozycje i zainteresowania, które powinny być wzięte pod uwagę przy dokonywaniu rekrutacji do szkół i placówek, wymagających specjalnych predyspozycji (np. szkoły artystyczne, dwujęzyczne, sportowe i mistrzostwa sportowego, placówki oświatowo-wychowawcze, poszczególne typy szkół ponadgimnazjalnych).
II. Zasady przeprowadzania rekrutacji
Podstawowym rozwiązaniem, które zaproponowano w projekcie jest określenie szczegółowo na poziomie ustawy grup kryteriów, które powinny być brane pod uwagę przy przyjmowaniu uczniów do publicznych przedszkoli, publicznych innych form wychowania przedszkolnego oraz publicznych szkół i placówek – w różnym zakresie i różnej kolejności w zależności od typu i rodzaju jednostki systemu oświaty, do której przeprowadzana jest rekrutacja.
1. Rekrutacja do publicznych przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego:
W pierwszym etapie postępowania rekrutacyjnego bierze się pod uwagę kandydatów zamieszkałych na obszarze danej gminy. Jeżeli liczba kandydatów przekroczy liczbę wolnych miejsc, przeprowadza się kolejne etapy postępowania rekrutacyjnego. W drugim i trzecim etapie brane są pod uwagę odpowiednio kryteria z pierwszej i drugiej grupy. Jeżeli po przyjęciu kandydatów zamieszkałych na terenie danej gminy publiczne przedszkole (inna forma wychowania przedszkolnego) dysponuje nadal wolnymi miejscami, można – na wniosek rodziców – przyjąć dzieci zamieszkałe poza terenem tej gminy zgodnie z zasadami postepowania rekrutacyjnego przeprowadzanego w stosunku do dzieci zamieszkałych na terenie gminy.
2. Rekrutacja do publicznych szkół podstawowych i gimnazjów:
Zachowane zostają dotychczasowe rozwiązania: uczniowie mieszkający w obwodzie danej szkoły są przyjmowani z urzędu, bez postępowania rekrutacyjnego. Jeśli szkoła dysponuje wolnymi miejscami może przyjąć uczniów mieszkających poza obwodem szkoły, po przeprowadzeniu postępowania rekrutacyjnego.
3. Rekrutacja do publicznych szkół ponadgimnazjalnych:
Zachowane zostaną (w dużym zakresie) dotychczas obowiązujące rozwiązania: warunkiem przyjęcia do publicznej szkoły ponadgimnazjalnej (oprócz szkół policealnych) jest wcześniejsze ukończenie gimnazjum, a w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie w zawodzie – posiadanie zaświadczenia lekarskiego orzekającego o braku przeciwskazań zdrowotnych do podjęcia praktycznej nauki zawodu.
Tak jak obecnie będą brane pod uwagę wyniki uzyskane na zakończenie nauki w gimnazjum (odnotowane na świadectwie, potwierdzone zaświadczeniem o wynikach egzaminu gimnazjalnego oraz stosownymi zaświadczeniami). Zmianie ulegnie zakres przedmiotów, z których oceny będą brane obowiązkowo pod uwagę w postępowaniu rekrutacyjnym: będą to oceny z języka polskiego i matematyki oraz z dwóch wybranych przedmiotów.
W przypadku równorzędnych wyników uzyskanych w pierwszym etapie postępowania rekrutacyjnego przeprowadza się kolejne etapy na zasadach określonych w ustawie.
III. Procedura przeprowadzania rekrutacji, w tym procedura odwoławcza w przypadku odmowy przyjęcia kandydata oraz zasady ujawniania i przetwarzania danych osobowych uczestników procesu rekrutacji
Postępowanie rekrutacyjne przeprowadza się na wniosek rodzica albo osoby pełnoletniej składany do dyrektora wybranego przedszkola (osoby kierującej inną formą wychowania przedszkolnego), szkoły lub placówki. Określona została zawartość wniosku oraz wymagane dokumenty potwierdzające spełnienie kryteriów na poszczególnych etapach rekrutacji. W przypadku rekrutacji do przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego albo szkół ponadgimnazjalnych wniosek można składać maksymalnie do trzech podmiotów.
Postępowania rekrutacyjne kończy się wydaniem decyzji o przyjęciu albo nieprzyjęciu kandydata, do której stosują się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego oraz przepisy o zaskarżaniu decyzji do sądu administracyjnego. Wydanie tej decyzji następuje poprzez ogłoszenie listy kandydatów przyjętych i listy kandydatów nieprzyjętych. Przepisy regulują także okres przechowywania dokumentacji powstałej w toku procedury rekrutacyjnej.
IV. Pozostałe zmiany
Nowelizacja porządkuje kilka dodatkowych kwestii. Zawiera przepisy dotyczące m.in:
- wyeliminowania nieuczciwych praktyk stosowanych przez wydawców podręczników, polegających na nakłanianiu szkół i placówek do dokonywania wyboru podręczników szkolnych i innych pomocy dydaktycznych ze względu na dodatkowe korzyści;
- możliwości zatrudnienia w przedszkolu specjalistów, którzy mogą prowadzić zajęcia wykraczające poza podstawę programową (za zgodą kuratora oświaty). Obecnie taka możliwość istnieje tylko w szkołach;
- możliwości zatrudnienia w szkole podstawowej osoby posiadającej odpowiednie przygotowanie w celu wsparcia przeprowadzania obowiązkowych zajęć edukacyjnych lub prowadzenia opieki świetlicowej;
- doprecyzowania zasad funkcjonowania świetlicy w szkole;
- zwrotu kosztów przejazdu środkami komunikacji publicznej opiekuna dziecka do czasu ukończenia przez nie siódmego roku życia;
- doprecyzowania przepisów pozwalających jednostce samorządu terytorialnego, będącej organem prowadzącym szkołę liczącą nie więcej niż 70 uczniów, na przekazanie prowadzenia takiej szkoły osobie prawnej, niebędącej jednostką samorządu terytorialnego lub osobie fizycznej.
Ustawa ma wejść w życie na początku 2014 roku, czyli w trakcie roku szkolnego. W związku z tym zasady przyjmowania do szkól podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych na rok szkolny 2014/15 będą oparte na przepisach przejściowych, które zachowują co do zasady dotychczasowe rozwiązania. Natomiast rekrutacja do przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, pozaszkolnych form kształcenia ustawicznego, szkół dla dorosłych, szkół policealnych, na kwalifikacyjne kursy zawodowe oraz na zajęcia organizowane w placówkach oświatowo-wychowawczych będzie już przeprowadzana na podstawie kryteriów i zasad określonych w projekcie.
Źródło: www.men.gov.pl
oprac. B. Opar
