1 września 2015 r. wejdzie w życie rozp. MEN z dn. 10.06.2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. poz. 843), wydane na podstawie art. 44zb u.s.o. W poniższym tekście omawiamy najważniejsze zmiany wynikające z nowych przepisów.
Zwolnienie z wychowania fizycznego
Zgodnie z nowymi przepisami dyrektor szkoły będzie mógł zwolnić ucznia z wykonywania określonych ćwiczeń fizycznych na zajęciach wychowania fizycznego – na podstawie opinii o ograniczonych możliwościach wykonywania przez ucznia tych ćwiczeń, wydanej przez lekarza, na czas określony w tej opinii (§ 5 ust. 1 cyt. rozp.). W opinii lekarz wskaże, jakich ćwiczeń fizycznych (lub jakiego rodzaju ćwiczeń) uczeń nie może wykonywać oraz przez jaki okres. Uczeń zwolniony częściowo będzie oceniany i klasyfikowany przez nauczyciela.
Oczywiście pozostawiona zostanie możliwość całkowitego zwolnienia ucznia z realizacji WF, tak jak dotychczas (§ 5 ust. 2 cyt. rozp.). Dyrektor szkoły będzie udzielał zwolnienia na podstawie opinii lekarza o braku możliwości uczestniczenia ucznia w zajęciach WF, przez okres wskazany w tej opinii. W takim przypadku uczeń nie uczęszcza na zajęcia i przez okres zwolnienia nie jest z nich oceniany. Jeżeli okres zwolnienia z WF uniemożliwia ustalenie śródrocznej, rocznej lub semestralnej oceny klasyfikacyjnej, uczeń nie podlega klasyfikacji, natomiast w dokumentacji przebiegu nauczania zamiast oceny wpisuje się „zwolniony” albo „zwolniona”.
Zmiany w omawianym zakresie są odpowiedzią na zjawisko, z którym polska szkoła boryka się od kilku lat: wysoką absencję na lekcjach WF oraz korzystanie ze zwolnień lekarskich w celu unikania tych zajęć. Na niską frekwencję uczniów wielokrotnie wskazywała Najwyższa Izba Kontroli. Na przykład w roku szkolnym 2012/2013 w skontrolowanych szkołach w zajęciach WF nie uczestniczyło 15% uczniów, w gimnazjach – 23%, a w szkołach ponadgimnazjalnych – aż 30%. Dotychczas możliwe było tylko całkowite zwolnienie z zajęć WF, tj. z udziału we wszystkich zajęciach. Nowe przepisy umożliwią bardziej elastyczne podejście – uwzględniające ograniczenia wynikające ze stanu zdrowia ucznia, a jednocześnie motywujące uczniów do udziału w niektórych formach aktywności fizycznej. Często bowiem jest tak, że uczeń nie może wykonywać jedynie niektórych rodzajów ćwiczeń, więc zwalnianie go ze wszystkich lekcji jest niecelowe.
Zgodnie z § 11 cyt. rozp. przy ustalaniu oceny z wychowania fizycznego należy przede wszystkim brać pod uwagę wysiłek wkładany przez ucznia w wywiązywanie się z obowiązków wynikających ze specyfiki tych zajęć, a także systematyczność udziału ucznia w zajęciach oraz aktywność ucznia w działaniach podejmowanych przez szkołę na rzecz kultury fizycznej. MEN liczy, że w ten sposób zmotywuje uczniów do uczestnictwa w zajęciach oraz zachęci do wyboru prozdrowotnego stylu życia. Według Rzecznika Praw Dziecka to właśnie niewłaściwy sposób oceniania i obawa przed zbyt niską oceną powodują, że uczniowie wolą unikać zajęć.
Ocenianie opisowe
Nowelizacja u.s.o. z 20.02.2015 r. (Dz.U. poz. 357) wprowadziła możliwość ustalania opisowych bieżących, śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych (także śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych zachowania) począwszy od klasy IV szkoły podstawowej – warunkiem jest odpowiedni zapis w statucie szkoły (art. 44i ust. 4 u.s.o.). Oznacza to, że ocenianie opisowe będzie można stosować na każdym etapie edukacyjnym. W szkołach, które wybiorą ten sposób oceniania, roczne oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych i zachowania będą zawsze ustalane dodatkowo według skali określonej w rozporządzeniu MEN (art. 44i ust. 5 u.s.o.). Jeżeli zaś chodzi o edukację wczesnoszkolną – śródroczne i roczne oceny klasyfikacyjne w klasach I–III muszą być ocenami opisowymi, natomiast oceny bieżące mogą przyjąć taką formę, jeśli zostanie to zapisane w statucie szkoły.
Według MEN forma opisowa „pozwala efektywniej wykorzystywać informacje płynące z oceny oraz pozytywnie wpływa na funkcjonowanie ucznia w szkole i jego motywację do nauki. Ocena powinna informować ucznia i jego rodziców o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych, a także pomóc uczniowi pokonać trudności w nauce poprzez wskazanie błędów i sposobów radzenia sobie z nimi”.
W § 14 cyt. rozp. określono, jakie funkcje spełnia ocenianie bieżące – ma ono na celu monitorowanie pracy ucznia oraz przekazywanie uczniowi informacji o jego osiągnięciach edukacyjnych pomagających w uczeniu się, poprzez wskazanie, co uczeń robi dobrze, co i jak wymaga poprawy oraz jak powinien dalej się uczyć.
Inne zmiany
Pozostałe zmiany w stosunku do dotychczasowego stanu prawnego mają charakter doprecyzowujący.
Nowe przepisy określą termin ponownego ustalenia rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania – w ciągu 5 dni od zgłoszenia zastrzeżeń do oceny.
Sprecyzowano, że egzamin klasyfikacyjny oraz sprawdzian wiadomości i umiejętności, przeprowadzane w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe z zajęć praktycznych, laboratoryjnych i innych obowiązkowych zajęć edukacyjnych, których programy nauczania przewidują prowadzenie ćwiczeń lub doświadczeń, mają formę zadań praktycznych (to samo dotyczy sprawdzianu wiadomości i umiejętności z plastyki, muzyki, zajęć artystycznych, zajęć technicznych, informatyki, zajęć komputerowych i wychowania fizycznego – niezależnie od typu i rodzaju szkoły).
Nowe przepisy dookreślają warunki promocji ucznia, który realizuje obowiązek szkolny lub obowiązek nauki w formie tzw. edukacji domowej – w przypadku takich uczniów nie ustala się oceny zachowania; oznacza to, że uczeń, który uzyskał z obowiązkowych zajęć edukacyjnych średnią rocznych ocen klasyfikacyjnych co najmniej 4,75, otrzymuje promocję do klasy programowo wyższej z wyróżnieniem; analogicznie: uczeń kończy szkołę podstawową, gimnazjum lub szkołę ponadgimnazjalną: zasadniczą szkołę zawodową, liceum ogólnokształcące i technikum z wyróżnieniem, jeżeli w wyniku klasyfikacji końcowej uzyskał z obowiązkowych zajęć edukacyjnych średnią końcowych ocen klasyfikacyjnych co najmniej 4,75.
Działania podejmowane przy realizacji projektu edukacyjnego zostaną poszerzone o nowe zadanie: po publicznej prezentacji projektu uczniowie podsumują swoją pracę i przeprowadzą refleksję nad całością działań projektowych. To nie jedyna zmiana w tym zakresie. Nowe przepisy stanowią, że warunki realizacji projektu będzie określał dyrektor szkoły po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej (dotychczas robił to w porozumieniu z radą).
Uregulowana zostanie także sytuacja ucznia, który uczęszczał na zajęcia religii i etyki – do średniej ocen takiego ucznia będzie wliczana średnia ocena z tych zajęć (rocznych w przypadku promocji, końcowych w przypadku ukończenia szkoły). Jeżeli ustalona w ten sposób ocena nie będzie liczbą całkowitą, to trzeba ją będzie zaokrąglić do liczby całkowitej w górę.
Zmiany w zakresie oceniania, klasyfikowania i promowania słuchaczy w szkołach dla dorosłych dotyczą m.in. sposobu, trybu, formy i terminu przeprowadzania egzaminów semestralnych.
Małgorzata Tabaszewska
