22 lutego 2016 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu pracy, która wprowadziła bardzo istotne zmiany w zasadach zawierania i rozwiązywania umów o pracę na czas określony.
W zamierzeniu ustawodawcy zmiany te mają zapobiegać nadużywaniu umów terminowych przez pracodawców w sytuacji, gdy istnieją obiektywne przesłanki do zatrudnienia pracownika na czas nieokreślony. Takie praktyki jak wielokrotne zawieranie umów terminowych z tym samym pracownikiem zostały znacznie ograniczone.
Nowe przepisy (art. 251 § 1 k.p.) stanowią, że okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony zawieranych między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie może przekraczać 33 miesięcy, a łączna liczba tych umów nie może przekraczać trzech. Oznacza to, że pracownik zatrudniony na czas określony od dnia następującego po upływie 33 miesięcy zatrudnienia albo od dnia zawarcia czwartej umowy o pracę na czas określony – staje się pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Odpowiednie skutki ma również podpisanie przez pracownika aneksu przedłużającego okres trwania umowy o pracę na czas określony. Zgodnie bowiem z nowymi przepisami (art. 251 § 2 k.p.) uzgodnienie między stronami w trakcie trwania umowy o pracę na czas określony dłuższego okresu wykonywania pracy na podstawie tej umowy uważa się za zawarcie, od dnia następującego po dniu, w którym miało nastąpić jej rozwiązanie, nowej umowy o pracę na czas określony. W praktyce oznacza to, że dwukrotne aneksowanie umowy jest równoznaczne z wyczerpaniem kodeksowego limitu trzech umów (niezależnie od upływu okresu 33 miesięcy) i kolejny aneks jest traktowany przez prawo jako czwarta umowa, a więc umowa o pracę na czas nieokreślony. Podsumowując, pracodawca może zatrudniać pracownika na czas określony nie dłużej niż przez 3 lata (3 miesiące okresu próbnego plus 33 miesiące umowy na czas określony).
Zmianie uległy również zasady wypowiadania umów terminowych. Zgodnie z nowymi przepisami (art. 36 § 1 k.p.) okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony i umowy o pracę zawartej na czas określony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi: 1) 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy; 2) 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy; 3) 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.
W Karcie Nauczyciela zawarto regulacje dotyczące umów terminowych. Zgodnie z art. 10 ust. 7 KN w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, w tym w trakcie roku szkolnego, z osobą rozpoczynającą pracę w szkole, z nauczycielem kontraktowym lub z nauczycielami: mianowanym i dyplomowanym stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony.
Zgodnie z art. 91c ust. 1 KN w zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy, nieuregulowanych przepisami ustawy, mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy. Przepis ten ustanawia relację między tymi dwiema ustawami, w której Kodeks pracy ma znamiona ogólnej regulacji prawnej, określającej powszechnie obowiązujące zasady dotyczące stosunków pracy (lex generalis), a Karta Nauczyciela nosi znamiona regulacji prawnej szczególnej, odrębnej w stosunku do powszechnie obowiązujących zasad i dotyczącej stosunków pracy nauczycieli (lex specialis). Cytowana wyżej regulacja art. 10 ust. 7 KN jest zatem przepisem szczególnym, który w myśl zasady lex specialis derogat legi generali uchyla stosowanie ogólnego przepisu art. 251 § 1 k.p. w stosunku do nauczycieli i pracowników pedagogicznych. Znajduje to potwierdzenie w orzecznictwie SN. Przytoczony poniżej wyrok dotyczy co prawda poprzedniego brzmienia przepisu art. 251 § 1 k.p. (czyli stanu prawnego sprzed 22.02.2016 r.), ale co do samej zasady pozostaje aktualny. Otóż, zgodnie z wyrokiem SN z 13.04.2005 r. (II PK 218/04), art. 25[1] KP nie oddziałuje na nauczycielskie stosunki pracy, jeżeli terminowe zatrudnienie nauczycielskie było związane z potrzebami wynikającymi z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela – art. 10 ust. 7 ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.).
Oznacza to, że nauczyciele mogą być zatrudniani na czas określony dłużej niż 33 miesiące, a liczba umów o pracę na czas określony zawieranych z tym samym nauczycielem może być większa niż trzy.
Małgorzata Tabaszewska
